Ocena ryzyka zawodowego — sposób na zdrowe i bezpieczne miejsce pracy

1. Ocena ryzyka zawodowego — sposób na zdrowe i bezpieczne miejsce pracy Europejska kampania na rzecz oceny ryzyka zawodowego

2. Cel prezentacji • Pomoc przedsiębiorstwom, a zwłaszcza małymi średnim przedsiębiorstwom, w zrozumieniu procesu oceny ryzyka zawodowego i jego znaczenia. • Dostarczenie narzędzia, które umożliwi im przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego. • Zapewnienie dostępu do ważnych źródeł informacji.

3. Prawo — ocena ryzyka zawodowego • Pracodawcy mają ogólny obowiązek zapewnienia pracownikom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia we wszystkich aspektach związanych z pracą. • Ocena ryzyka umożliwia pracodawcom wprowadzenie środków niezbędnych do ochrony bezpieczeństwai zdrowia pracowników. • Zgodnie z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwai higieny pracy wszyscy pracodawcy muszą regularnie przeprowadzać oceny ryzyka (dyrektywa ramowa 89/391, transponowana do prawa krajowego). • Niniejsza prezentacja oparta jest na wytycznych dotyczących oceny ryzyka (należy poszukać wyjaśnień w odpowiednich aktach prawa krajowego, które mogą mieć zastosowanie w Twoim przypadku).

4. Co to jestocena ryzyka zawodowego? • Ocena ryzyka zawodowego jest to proces szacowaniaryzyka, jakie dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników wynika z zagrożeń w miejscu pracy. Polega na systematycznym badaniu wszelkich aspektów pracy, w którym analizuje się: • co może spowodować uraz lub uszkodzenia ciała • czy można zlikwidować zagrożenia, a jeżeli nie jest to możliwe - • jakie środki zapobiegawcze lub ochronne należy wprowadzić w celu kontrolowania ryzyka. • Ocena ryzyka zawodowego jest podstawą skutecznego zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, a także sposobem na ograniczenie wypadków związanychz pracą i zapadalności na choroby zawodowe.

5. Pamiętaj: zagrożenia i ryzyko • Zagrożeniem może być wszystko — materiały, urządzenia, metody pracy lub stosowane praktyki — wszystko, co może spowodować wypadek lub chorobę. • Ryzyko to małe lub duże prawdopodobieństwo, że ktoś może zostać poszkodowany w wyniku narażenia.

6. Kto przeprowadza ocenę ryzyka zawodowego? • Osobami przeprowadzającymi ocenę ryzyka mogą być: • sami pracodawcy • pracownicy wyznaczeni przez pracodawcę • eksperci lub usługodawcy zewnętrzni, JEŚLI w miejscu pracy nie ma kompetentnych pracowników • Ekspertowi(-om) należy zapewnić potrzebne informacje, szkolenie, zasoby, czas i wsparcie. • Bez względu na to, kto przeprowadza ocenę ryzyka zawodowego, ostateczną odpowiedzialność za nią ponosi pracodawca.

7. Jak przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego? Przy podejmowaniu oceny ryzyka zawodowego należy zawsze pamiętać o dwóch zasadach: • ocena ryzyka zawodowego powinna być uporządkowana, aby zagwarantować, że zostały nią objęte wszystkie istotne zagrożenia i rodzaje ryzyka (np. żeby nie pominąć prac pomocniczych, takich jak sprzątanie). • gdy ryzyko jest ustalone, jego ocenę należy rozpocząć od pierwszej zasady, pytania, czy ryzyko da się zlikwidować.

8. Pięcioetapowe podejście do oceny ryzyka W przypadku większości organizacji wystarczy pięcioetapowe podejście do oceny ryzyka: Ocenę ryzyka należy przeprowadzać przy aktywnym zaangażowaniu pracowników Istnieją inne metody, równie skuteczne, szczególnie w przypadku bardziej złożonych okoliczności i wyższego poziomu ryzyka.

9. Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób zagrożonych (1) Wskazówki pomocne w ustalaniu istotnych zagrożeń to m.in.: • Obejrzeć dokładnie miejsce pracy, głównie pod kątem występowania ewentualnych zagrożeń. • Porozmawiać z pracownikami i/lub ich przedstawicielamio problemach, z którymi się zetknęli podczas pracy. • Rozważyć długofalowe zagrożenia dla zdrowia pracowników (wysoki poziom hałasu lub działanie substancji niebezpiecznych) i nie skupiać się tylko na oczywistych lub bezpośrednich rodzajach ryzyka. • Zapoznać się z zakładową dokumentacją dotyczącą wypadków i chorób zawodowych. • Postarać się o informacje z innych źródeł, takich jak: • instrukcje obsługi lub karty charakterystyk dostarczane przez producentów i dostawców • witryny internetowe poświęcone bezpieczeństwu i higienie pracy • dokumenty zawierające wymagania prawne i inne wymagania dotyczące miejsc pracy.

10. Przykład użytecznego narzędzia do ustalania zagrożeń: lista kontrolna

11. Etap 1: Ustalenie zagrożeń i wskazanie osób zagrożonych (2) • W przypadku każdego zagrożenia istotna jest wiedza • Kto/jakie grupy ludzi mogą zostać poszkodowane: pomoże tow ustaleniu najlepszego sposobu zarządzania ryzykiem • W jaki sposób osoby te będą zagrożone (np. narażenie bezpośrednie lub pośrednie) • W jaki sposób mogą zostać poszkodowane, np. rodzaj ewentualnego urazu lub choroby zawodowej • Szczególną uwagę należy zwrócić na kwestie płci oraz na grupy pracowników, którzy mogą być narażeni na podwyższone ryzyko lub mają szczególne potrzeby: • pracownicy niepełnosprawni • młodzi i starsi pracownicy • kobiety ciężarne i matki karmiące • nieprzeszkoleni lub niedoświadczeni pracownicy(np. pracownicy nowo przyjęci, sezonowi i czasowi)

12. Etap 2: Ocena rodzajów ryzyka i uporządkowanie ich według ważności • Aby zadecydować, czy ryzyko jest małe, średnie czy duże, należy wziąć pod uwagę: • prawdopodobieństwo, że dane zagrożenie spowoduje określone skutki, np. obrażenia • stopień ciężkości przewidywanych skutków • częstotliwość narażenia i liczebność grup narażonych pracowników. • Powinien wystarczyć prosty proces oszacowania ryzyka, oparty na ocenie sytuacji i niewymagający żadnych specjalistycznych umiejętności czy skomplikowanych technik: • działalność związana z małym ryzykiem • stanowiska pracy, na których ryzyko jest dobrze znane lub łatwe do ustalenia i gdzie istnieje łatwy dostęp do środków kontroli • W przypadku bardziej złożonych zagrożeń lub rodzajów działalności może być potrzebna wiedza specjalistyczna, profesjonalne wsparcie i doradztwo.

13. Etap 3: Podjęcie decyzji w sprawie działania zapobiegawczego Przy podejmowaniu decyzji w sprawie działań zapobiegawczych i ochronnych, które należy wprowadzić, trzeba rozważyć: • zlikwidowanie (wyeliminowanie) ryzyka, jeżeli jest to możliwe, a jeśli nie: • taki sposób minimalizowania lub kontrolowania ryzyka, który nie zagrozi bezpieczeństwu i zdrowiu osób narażonych. Można to zrealizować przez: • eliminowanie zagrożeń u źródła • przystosowanie warunków pracy do konkretnej osoby • stosowanie nowych rozwiązań naukowo-technicznych • zastępowanie niebezpiecznych procesów, urządzeń, materiałów, itd. bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi • nadawanie priorytetu organizacyjnym środkom ochrony lub środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony indywidualnej (które są ostatecznością) • właściwe instruowanie pracowników i przekazywanie im odpowiednich informacji.

14. Etap 4: Podjęcie działania • Wprowadzenie środków zapobiegawczych i środków ochrony. • Elementem skutecznej realizacji przedsięwzięć jest opracowanie planu, w którym należy określić: • zakresy odpowiedzialności • przewidywany termin zakończenia zadania • zasoby przydzielone w celu wdrożenia środków.

15. Etap 5: Monitorowanie i przegląd • Należy monitorować skuteczność wprowadzonych środków zapobiegawczych. • Ocenę należy poddawać przeglądowi i w razie potrzeby korygować, zwłaszcza: • za każdym razem, kiedy w organizacji zachodzą istotne zmiany • ze względu na ustalenia dochodzenia w związkuz wypadkiem lub zdarzeniem • w przypadkach, kiedy wdrożone środki zapobiegawcze nie wystarczają lub nie są już odpowiednie • aby zapewnić, że ustalenia zawarte w ocenie ryzyka są nadal aktualne.

16. Dokumentacja oceny ryzyka (1) • Należy dokumentować ocenę ryzyka. • Tego rodzaju dokumentacja może stanowić podstawę: • przekazywania informacji osobom zainteresowanym • kontroli wprowadzania niezbędnych środków • materiału dowodowego przedkładanego organom nadzoru • korekty w razie zaistnienia zmian.

17. Dokumentacja oceny ryzyka (2) Zalecane jest, aby w ewidencji znalazły się wyczerpujące dane na temat: • osoby (osób) dokonującej(-ych) oceny (nazwiskoi stanowisko) • charakteru zagrożeń i poziomu ryzyka • narażenia konkretnych grup pracowników • szacunku/oceny poziomu ryzyka • niezbędnych środków zapobiegawczych i środków ochrony • wprowadzenia środków ochrony (nazwiska osób odpowiedzialnych i daty) • udziału pracowników i ich przedstawicieli w procesie oceny ryzyka

18. Obowiązki pracodawcy Pracodawca ma obowiązek: • zorganizować ocenę ryzyka zawodowego • wybrać kompetentną(-e) osobę(-y) • ocenić rodzaje ryzyka i wprowadzić środki ochrony • włączyć pracowników w proces oceny ryzyka • konsultować się z pracownikami lub ich przedstawicielami w sprawie organizacji oceny ryzyka oraz z osobami przeprowadzającymi tę ocenę i wprowadzającymi środki zapobiegawcze • posiadać ocenę ryzyka • sporządzić dokumentację oceny ryzyka po konsultacjiz pracownikami i/lub ich przedstawicielami lub nawet zaangażować ich w prace, a także udostępniać im te dokumenty • zadbać o to, aby wszystkie zainteresowane osoby były poinformowane o wszelkich zagrożeniach i urazach, na jakie mogą być narażone oraz o wszystkich środkach ochrony wprowadzonych w celu zapobiegania takim urazom.

19. Prawa i obowiązki pracowników Pracownicy i/lub ich przedstawiciele mają prawo/obowiązek: • by konsultowano się z nimi w sprawie ustaleń dotyczących organizacji oceny ryzyka oraz wyznaczenia osób wykonujących to zadanie • uczestniczyć w ocenie ryzyka • powiadamiania przełożonych lub pracodawców o zauważonym ryzyku • zgłaszać wszelkie zmiany dotyczące stanowiska pracy • by informowano ich o zagrożeniach dla zdrowia i bezpieczeństwa oraz o środkach koniecznych do ich wyeliminowania lub ograniczenia • zwracać się do pracodawcy z wnioskiem o wprowadzenie odpowiednich środków i przedstawiać propozycje zminimalizowania zagrożeń lub zlikwidowania niebezpieczeństwa u źródła • współpracować w celu umożliwienia pracodawcy zapewnienia bezpiecznego środowiska pracy • troszczyć się o zdrowie i bezpieczeństwo swoje oraz innych osób, których dotyczą skutki ich działań.

20. Gdzie szukać pomocy Wiele pomocnych informacji i wskazówek znajduje się na stronie internetowej Agencji: • informacje na temat kampanii na rzecz oceny ryzyka zawodowego • w jaki sposób można wziąć udział • materiały dotyczące kampanii: http://hw.osha.europa.eu • Bardziej szczegółowa sekcja witryny internetowej poświęcona ocenie ryzyka zawodowego zawierająca: • informacje o ocenie ryzyka • przykłady dobrych praktyk z całej Europy • praktyczne narzędzia: przewodniki, listy kontrolne, itp.: http://osha.europa.eu/topics/riskassessment

21. http://hw.osha.europa.eu Dobre dla Ciebie. Dobre dla firmy. Europejska kampania na rzecz oceny ryzyka zawodowego