Doç.Dr. Mehmet Bahaüddin VAROL

1. Doç.Dr. Mehmet Bahaüddin VAROL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ

2. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Bilimsel Araştırma Neye Denir ?

3. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • BİLİMSEL ARAŞTIRMANIN ÖZELLİKLERİ • Önceliği bilimselliktir • Temel kaynaklara ve bilimsel verilere dayanır • Kapsamı ve çerçevesi belirli bir konudur • Doğru bilgiyi bulma gayreti gösterir • Yorum ve ifadelerde tutarlılık vardır • Duygusallık ve sübjektiflikten uzak • İlmi kriter ve usullere uygunluk

4. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Niçin Bilimsel Araştırma ?

5. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ 2.BİLİMSEL ARAŞTIRMAYA DUYULAN İHTİYAÇ • Bilimselliğe güven • Doğru bilgiye ulaşma arzusu • Objektiflik ve tutarlılığın önemi • Yorum ve ifadelere güven • Bilimsel kriterlere uygunluk

6. Bilimsel Araştırmanın Aşamaları Motivasyon Son rötuşlar ve düzenleme Konu Tespiti Geçici plan oluşturma Yazma Bilgi Fişlerinin tasnifi Bilgi toplama Bilgi fişlerinin oluşturulması Bibliyografya fişlerinin oluşturulması

7. Bilimsel Araştırmanın Aşamaları • Bilimsel araştırma yapma konusunda motivasyon • Konu tespiti • Geçici plan oluşturma • Bilgi toplama • Bibliyografya fişlerinin oluşturulması • Bilgi fişlerinin oluşturulması • Bilgi Fişlerinin tasnifi • Yazma • Son rötuşlar ve düzenleme

8. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ A. Bilimsel araştırma yapma konusunda motivasyon • Bilimsel eserlere karşı ilgi • Bilimsellikten tatmin olma • İlgi uyandıran konulara yönelme • Doğru bilgi ve yorumlara ulaşma gayreti

9. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ B. Konu tespiti • İlgi duyulan alanlarla ilgili bol okuma Ama Nasıl ? • Bilinçli okuma • Soru sorarak okuma • Not alarak okuma

10. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ B. Konu tespiti 2. Yeterli bilgi ya da yorum olmayan kişi, olay veya konunun tespit edilmesi.

11. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ B. Konu tespiti 3. Tespit edilen konuya odaklı araştırma • Farklı kaynaklardan okuma • (Varsa) Güncel araştırma boyutunda okuma

12. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ B. Konu tespiti 4. Tespit edilen konu ile ilgili bilgi sahibi olanlarla (Alanın hocalarıyla) istişarelerde bulunma

13. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ C. Geçici plan oluşturma • Ele alınacak konu başlıklarının tespiti • Bu başlıkların konunun kendi bütünlüğü içerisinde tasnif edilmesi

14. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ C. Geçici plan oluşturma 3. Ana başlıklar 4. Alt başlıklar 5. Detay başlıklar

15. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ C. Geçici plan oluşturma 6. Giriş bölümünde ele alınacak konuların tespiti 7. Başlıkların düzenlenerek son şeklin verilmesi 8. Çalışma devam ederken bu plana ekleme yada çıkarma yapmak mümkün olabilecektir.

16. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ D. Bilgi toplama • Konu ile ilgili ansiklopedi maddelerinin okunması 2. Buralardan elde edilecek bibliyografyanın tespiti 3. Bilinen ve önceki süreçte okunan kitapların ilgili bölümlerinden hareketle bibliyografyayı zenginleştirme.

17. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ D. Bilgi toplama 4. Konu hakkında bilgi sahibi olanlardan bilgi edinme ve kaynak tespiti 5. Bibliyografik eserler ve kütüphanelerin taranması 6. Sanal ortamda tarama yapma

18. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • H. Yazım Aşaması • Tasnif edilmiş her başlığı okuyup zihinde yoğurma • Fişlerde kaydedilen bilgilerin uygun ifadelerle birbirine bağlanarak konu bütünlüğünün oluşturulması • Akıcılık ve düzgün ifade kullanımına dikkat edilmesi • Her konu başlığını kendi bütünlüğü içerisinde ele alıp yorumlama • Nakledilen bilgilerin yanında kişisel görüş ve düşüncelerin katılarak eleştiri ve kabullere yer verilmesi • Dipnot ve diğer bilimsel kriterlere uygunluk • İmla kaidelerine uyma ve Türkçeyi düzgün kullanma

19. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • H. Yazım Aşaması • Başlık • Önsöz • Giriş • Bölümler • Sonuç • Bibliyografya

20. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • H. Yazım Aşaması • Başlık • Başlık belirlemesi/netleştirmesi bazen araştırma sonuna kalabilir • Kısa ve öz olmalı • Konuyu tam olarak ifade etmeli • Sınırlamalar okuyucuya tam olarak sunulmalı, • Meselâ…

21. Osmanlılar Döneminde Kölelik ve Köleler (XV-XVI. Yüzyıllarda Malatya Yöresi Şeri Sicil Kayıtlarına Göre) Osmanlılarda Evlilik ve Boşanma Selçuklular Döneminde Ortadoğu'da Ticaret (XI-XIII. Yüzyıllar)

22. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • H. Yazım Aşaması • 2. Önsöz • Kısa bir giriş ifadesinden sonra konu çok kısa olarak takdim edilir. • Konunun nasıl ve niçin seçildiği bir ya da iki paragrafta izah edilir. • Çalışmada ele alınan giriş ve bölümler başlıklar halinde zikredilerek çalışma hakkında okuyucuya genel bir bilgi verilir. • Araştırma esnasında kendisinden istifade edilenlere genel olarak teşekkür edilir. Burada sadece danışman hocanın ismi anılır. • Önsözdeki bilgiler giriş ve sonuçta verilen bilgilerle aynı olmamalıdır. • Önsöz’ün sonunda sağ altta yazarın ismi, çalışmanın yapıldığı yer ve tarih(yıl) yazılır.

23. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • H. Yazım Aşaması • 3. Giriş • Giriş okuyucunun konuya hazırlanması amacını gerçekleştirmelidir. • Genel olarak, “Konu” ve “Kaynaklar” başlıklarından oluşur. • “Konu” başlığı altında; ele alınan konunun önemi, İslamî ilimler içerisindeki yeri, diğer ilim dalları ile bağlantısı, (varsa) problem olma süreci, günlük hayattaki yeri vs.. Gerektiği yerde kısa gerektiği yerde uzun olarak ifade edilir. • Burada özellikle çalışmanın sınırı ve hedefi belirtilmelidir.

24. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • H. Yazım Aşaması • 3. Giriş (Devam) • “Kaynaklar” başlığı altında ise, sözkonusu konuyu doğrudan ele alan kaynak ya da makaleler, dolaylı olarak ele alan kaynak ya da makaleler, (önce Türkçe sonra diğer diller), (varsa) bunlara yönelik eleştiriler ve araştırmada istifade edilen yönleri.. Sırasıyla ele alınır. • Yapılan çalışmanın bunlardan farklılığı mutlaka belirginleştirilmelidir. • Girişte ayrıca konuya giriş mahiyetinde ele alınacak konunun başlangıç süreci ya da ele alınacak döneme kadar geçen süreci ele alınır. • Giriş konunun özeti olmadığı gibi herhangi bir teşekkür yeri de değildir.

25. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • H. Yazım Aşaması • 4. Bölümler • Her bölüm kendi içerisinde muhteva bütünlüğüne sahip olmalıdır. • Bölümler arası düzen ve bağlantılar insicamlı olmalıdır. • Bir bölümde ele alınan konu diğer bölümde tekrar edilmemelidir. (Konunun önceki geçtiği yere referans verilebileceği gibi bir sonraki bölüme de gönderme yapılabilir.) • Ana başlıklar ve alt başlıklarda numaralandırma düzenine dikkat edilmelidir.

26. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • H. Yazım Aşaması • I. BÖLÜM BAŞLIĞI • A. …………………………………………………… • B…………………………………………………….. • 1. ………………………………………………. • 2. ……………………………………………… • a- ………………………………………… • b-………………………………………… • ı . ………………………………………… • ıı………………………………………….. • ııı…………………………………………. • ıv…………………………………………..

27. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • H. Yazım Aşaması • 5. Sonuç • Sonuç, özet değildir. • Konunun önemine kısa bir vurgudan sonra araştırmada ulaşılan sonuç ve bulgular okuyucu ile paylaşılır. • İfadeler tutarlı, net ve kendimize ait bir üslupla sunulmalıdır. • Sonucu uzatmamak gerekir. • Sonuçta, önsöz ve girişteki ifadeler tekrarlanmamalıdır.

28. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • H. Yazım Aşaması • 5. Sonuç (Devam) • Sonuç bölümlerini orijinal kılan yön, eğer ilk defa ele alınan bir konu ise ufuk açıcı ve yeni çalışmaları yönlendirici fikirler beyan etmek; daha önce ele alınan bir konu ise, öncekilerin bir kritiğini yaparak kendi bulgularımızı ve önerilerimizi okuyucunun takdirine sunmaktır. • İddialı söz ve ifadelerden kaçınılır. • Akademik üslup, kanaatlerin esnek bir çerçevede sunulmasını gerektirir. • Bu çerçevede dilek ve temennilere de yer verilebilir.

29. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • 6. Bibliyografya • Bibliyografya, araştırma boyunca kullanılan her türlü referans kaynağının sunulduğu bölümdür. • Ancak bu materyallerin somut ve ulaşabilinecek türden olması gerekir. • Bibiliyografya, araştırma süresince gösterilen titizlik ve hassasiyeti yansıtmalıdır. • Bu yönüyle bibliyografya, adeta araştırmanın bilimsellik ve tutarlılığının bir aynası görünümündedir. • Bibliyografya oluşturulurken bibliyografya fişlerinden istifade edilir. • Buraya kaydedilecek eserlerin mutlaka araştırma süresince kullanılan nüsha olmasına dikkat edilmelidir. (Önemli)

30. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • 6. Bibliyografya • Eserlerin Bibliyografyaya kaydedilmesinde şu hususlara dikkat edilir: • A- REFERANSIMIZ BİR KİTAP İSE; • Yazar, Adı, Soyadı (Yazarın meşhur künye veya nisbesi varsa soyadı yerine o yazılır ve sıralamada buna itibar edilir. • Eser adı tam ve italik olarak yazılır. • (Varsa) Muhakkik (Thk:….), Redaktör (Rdk:…) ilave edilir. • Yayın yeri ve yılı, (Basım yeri yok ise “Byy.” basım yılı yok ise “Thz.” kısaltmaları kullanılır.) • Son olarak da cilt sayısı kaydedilir.

31. Bibliyografya Örnekleri • A- REFERANSIMIZ BİR KİTAP İSE; • Öktem, Niyazi, Özgürlük Sorunu ve Hukuk, 2. baskı, İ.Ü. Yayınları, İstanbul 1977 • Muhammed Hamidullah, el-Vesâiku’s-Siyâsiyye, Beyrut, 1987. • İslam Müesseselerine Giriş, çev:İhsan Süreyya Sırma, İst, 1992. • Kur’an-ı Kerim Türkçe Anlamı (Meâl), Diyanet İşl. Başkanlığı, İstanbul, 1973. • DoğuştanGünümüzeBüyükİslamTarihi, Anonim, Redaktör: Hakkı Dursun Yıldız, İst., 1986. • Cüayt, Hişam, el-Fitne, Arp.Terc: Halil Ahmed Halil, Beyrut, Thz. • EbûZehrâ, Muhammed (v.1394/1974), İmam Zeyd, Terc: Salih Parlak ve Ahmet Karababa, İst. 1993.

32. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • 6. Bibliyografya • C- REFERANSIMIZ BİR MAKALE İSE; • Yazar Soyadı, Adı, • Makale ismi tam olarak, tırnak içerisinde (“………..”) ve italik yazılır. • Dergi adı, cilt no (yıl no), sayı no, yayın yeri ve yayın yılı sırasıyla ilave edilir. (Basım yeri yok ise “Byy.” basım yılı yok ise “Thz.” kısaltmaları kullanılır.) • Son olarak da makalenin bulunduğu sayfa aralığı (s.45-67 gibi) kaydedilir.

33. Bibliyografya Örnekleri • C- REFERANSIMIZ BİR MAKALE İSE; • Fayda, Mustafa, “Hz.Muhammed’in Necranlı Hıristiyanlarla Görüşmesi ve Mübâhele”, AÜİFD., Sayı:2, Ankara, 1975, s.143-149. • Sharon, Moshe, “Ahl al Bayt -People of The House-”, Jerusalem Studies ın Arabic and İslam, c:8, Sayı:2, Jerusalem, 1986, s.169-184.

34. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • 6. Bibliyografya • D- REFERANSIMIZ BİR TERCÜME MAKALE İSE; • Yazar Soyadı, Adı, • Makale ismi (Tercüme edilmiş şekli) tam olarak, tırnak içerisinde (“………..”) ve italik yazılır. • Çev: Adı soyadı ilave edilir. • Dergi adı, cilt no (yıl no), sayı no, yayın yeri ve yayın yılı sırasıyla yazılır. (Basım yeri yok ise “Byy.” basım yılı yok ise “Thz.” kısaltmaları kullanılır.) • Son olarak da makalenin bulunduğu sayfa aralığı (s.45-67 gibi) kaydedilir.

35. Bibliyografya Örnekleri • D- REFERANSIMIZ BİR TERCÜME MAKALE İSE; • Antes, Peter, “Avrupa’da İslam”, çev: Süleyman Turan, Marife, yıl:5, sayı:2, Konya 2005, s.203-218. • Lecker, Michael, “İslam Öncesi ve İslam’ın İlk Dönemlerinde Medine (Yesrib) Pazarları Üzerine”, Çev: Prof.Dr.A.Turan Yüksel, İstem, Yıl:2, sayı:4, Konya 2004, s.247-256.

36. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • 6. Bibliyografya • E- REFERANSIMIZ BİR ANSİKLOPEDİ MADDESİ İSE; • Yazar Soyadı, Adı, • Madde ismi, tırnak içerisinde (“………..”) ve italik yazılır. • Ansiklopedi adı, cilt no, (kullanılan cildin) yayın yeri ve yayın yılı sırasıyla ilave edilir. (O cildin basım yeri veya basım yılı yok ise ilk cildin veya son cildin basım yeri ve yılı yazılır. Şayet hiç yok ise o zaman “Byy.” ve “Thz.” kısaltmaları kullanılır.) • Son olarak da makalenin bulunduğu sayfa aralığı (s.55-63 gibi) kaydedilir.

37. Bibliyografya Örnekleri • E- REFERANSIMIZ BİR ANSİKLOPEDİ MADDESİ İSE; • Algül, Hüseyin, “Fedek”, DİA, İst., 1995, XII/294. • Ateş, Ahmet, “Hüseyin”, İA, İst., 1964, V/I, s.634-640. • Fığlalı, Ethem Ruhi, “Ali”, DİA, İst., 1989, II/372. • “Hasan”, DİA., İst., 1997, XVI/282. • Goldziher, I. - vdğ.,“Ahl al-Bayt”, EI2, Leiden, 1986, I/257-258. • Watt, W.Montgomery, “Abd al-Muttalib b. Hashim”, EI2 , Leiden, 1986, I /80.

38. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • 6. Bibliyografya • F- REFERANSIMIZ BİR WEB ADRESİ İSE; • Kitap ya da makale olması durumuna göre aynı hususlar dikkate alınarak yazılır. • Şayet matbu olarak yayınlanmış ise buna ulaşılmaya gayret edilir. Ulaşılamamış bile olsa bu bilgi tam olarak verilir. • Bundan sonra istifade edilen Web adresi eksiksiz olarak yazılır. (Önemli) • Son olarak bu adrese en son erişim tarihi kaydedilir. (Önemli)

39. Bibliyografya Örnekleri • F- REFERANSIMIZ BİR WEB ADRESİ İSE; • el-Merâkibî, Mahmûd, Takyîmu’l-cuhûdi’l-muâsıra, www.offok.com/sonna/ gohood.htm [14.12.2004] • http://www.offok.com/offuk/4.htm [15-07-2005]

40. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • 6. Bibliyografya • G- REFERANSIMIZ BİR BİLGİSAYAR PROĞRAMI VEYA CD İSE; • Hiçbir sanal program matbu nüshalar kadar güvenli referans olamaz. • Bu nedenle öncelikli olarak orada kullandığımız kitap ya da makaleye bizzat ulaşma hususunda azami gayreti göstermemiz gerekir. • Kitap ya da makale olması durumuna göre aynı hususlar CD yada Proğram içerisinde verilen bilgiler dikkate alınarak yazılır. • En son olarak da istifade edilen Proğram (CD)adı, şirket adı ve versiyonu (Sürüm Numarası) eksiksiz olarak yazılır. (Önemli)

41. Bibliyografya Örnekleri • G- REFERANSIMIZ BİR BİLGİSAYAR PROGRAMI VEYA CD İSE; • İbnMâce, Hafız Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî (v.275/888), es-Sünen, Mısır, 1952. (el-Kütübü’t-Tis’a Cd., Sahr, version 1.5)

42. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • 6. Bibliyografya • BİBLİYOGRAFYADA UYULACAK GENEL USÜLLER; • Öncelikli olarak yazarın soyadı sonra da adı kaydedilmelidir. • Şayet meşhur künyesi ya da nisbesi var ise bu kaydedilmeli ve sıralamada buna uyulmalıdır. • Bibliyografyada “Temel Kaynak ve Araştırmalar” ile “Madde ve Makaleler” ayrı başlıklar halinde yazılabilirse de ayırmadan yazmak genel olarak tercih edilmektedir. • Kaydedilen eserler ve müelliflerin isimlerindeki her kelimenin baş harfleri büyük harfle yazılır. (Arapça isimlerde Harf-i tarif, harf-i cer ve ism-i mevsuller gibi harfler, küçük harflerle yazılır)

43. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • 6. Bibliyografya • BİBLİYOGRAFYADA UYULACAK GENEL USÜLLER; (Devam) • Eser (Kitap, Madde, Makale) isimleri italik yazılmalıdır. • Eserlerin yazım işlemi bittikten sonra harf sırasına konur. (Burada Arapça isimlerde bulunan harf-i tarifler dikkate alınmaz.) • Tercihe göre, ya sadece müeelifin soyadı ya da soyadıyla birlikte adı koyu(Bold) yazılabilir. • Madde imi olarak ister numara istersek herhangi bir işaret kullanabiliriz. • Genel olarak sayı dışında bir işaret tercih edilmektedir. • ….

44. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • BİLİMSEL ARAŞTIRMALARDA • DİPNOT • GÖSTERME USULLERİ • Dipnotlar Bilimsel araştırmaların vazgeçilmez unsurlarıdır. • Araştırmalarda referans kullanma bilimselliğin (Tutarlı, doğru ve güvenilirlik) bir ölçüsüdür. • Araştırmalarda dipnot kullanma usulleri farklı olabilir. • a- Metin içerisinde referans gösterme • b- Sayfa altında referans gösterme • c- Bölüm sonunda referans gösterme • d- Eser sonunda referans gösterme • İslam ilimlerinde yapılan araştırmalarda genel olarak sayfa altında referans gösterme usûlü tercih edilmektedir.

45. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • DİPNOTLARDA UYULACAK ESASLAR • Dipnotlar sayfa altında ve 1, 2, 3,… sıra numarasıyla verilmelidir. • Herhangi bir referans verilirken ilk verildiği yerde tam künye şeklinde verilmelidir. (Bibliyografyada verildiği şekliyle; Yazar adı soyadı → Eser adı → Baskı yer ve yılı → cilt ve sayfa) • Aynı eserin daha sonraki verilişlerinde kısaltmalar kullanılabilir. (Yazar isminde ve eser isminde) • Kısaltmalarda soyadı, meşhur isim ya da künye kullanılmalıdır. • Aynı müellifin birden fazla eserinden istifade ediliyorsa her defasında eser ismi mutlaka zikredilmelidir. • Bir müellifin tek bir eserinden istifade edilmişse a.g.e. kısaltması kullanılabilir.

46. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • DİPNOTLARDA UYULACAK ESASLAR (Devam) • Dipnotlarda eser isimlerinin italik olarak verilmesi usüldendir.

47. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ • DİPNOTLARDA UYULACAK ESASLAR • (Örnekler) • 1. İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik, es-Siratü’n-Nebeviyye, Thk: Mecdi Fethi es-Seyyid, Tanta, 1995, I/183; Makrîzî, Takıyyüddîn Ahmed b. Ali, Kitâbü’n- Nizâ’ ve’t-Tehâsum fîmâ beyne Benî Umeyye ve Benî Hâşim, Thk: Hüseyin Mu’nis, Kahire,1988, 39. • 2. Tirmîzî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevra, Sünenü Tirmîzî, Mısır, Thz., İsti’zân ve’l-Âdâb, 10. • 3. Tirmîzî, Edâhî, 8. • 4. Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as, Sünenü Ebû Dâvud, Beyrut, 1969, Cihâd, 28. • 5. Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâburî, Sahîhu Müslim, Beyrut, Thz, Fedâilü’s-Sahâbe, 66. • 6. Müslim, Zühd, 26. • 7. İbn Mâce, Hafız Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, es-Sünen, Mısır, 1952, Mukaddime,11; Heytemî, Ahmed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Hacer, es-Savâiku’l-Muhrika alâ Ehli’r-Rafdi ve’d-Dalâli ve’z-Zendeka, Thk: Abdurrahman b. Abdullah et-Türkî, Kamil Muhammed Harrâd, Beyrut, 1997, II/659. • 8. Şuârâ 26:214.

48. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ DİPNOTLARDA UYULACAK ESASLAR (Örnekler) 1.İbn Hanbel, Müsned, VI/298; Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, (Tefsîru’t-Taberî), Kahire, 1954, XXII/6, 7; Bu rivâyetin farklı lafızları için bkz: İbn Hanbel, Müsned, VI /296; VI/304 ve 305. 2. Taberî, Tefsir, XXII/7; Bu hadis Müsned’de de vardır. Ancak burada hadisin ikinci bölümü olan Vâsile’nin sorusu bölümü yoktur. İbn Hanbel, Müsned, IV/107. 3. Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer b. Vehb, Târîhu’l-Ya’kûbî, Beyrut, 1995, II/50. 4. Hûd 11:73. 5. Kasas 28:12. 6. Ahzâb 33:33. 7. Câhız, Hâşimoğulları ile Ümeyyeoğulları arasındaki liderlik mücadelesi ile hangisinin daha faziletli ve üstün özelliklere sahip olduğunu sözkonusu ettiği risalesinde bu noktada önemli bilgiler vermekte ve anahatlarıyla Arap kabîlevi toplum yapısının sosyal unsurlarının ip uçlarını vermektedir. Bkz: Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr (255/868), Rasâilü’l‑Câhız –er‑Rasâilü’s‑Siyâsiyye, Beyrut, 1995, 407‑460; Bu çerçevede geniş bilgi için ayrıca bkz: İbrahim Sarıçam, Emevî‑Hâşimî İlişkileri, Ankara, 1997, 23,24.

49. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ DİPNOTLARDA UYULACAK ESASLAR (Örnekler) 1. Müellifi Mechûl (Hicrî 3.asır), Ahbâru’d-Devleti’l-Abbâsiyye ve Fîhi Ahbâru’l-Abbâs ve Veledihî, Thk: Abdülaziz ed-Dûrî- Abdülcebbâr Muttalibî, Beyrut 1971, s.45. 2. İbnü’l‑Esîr, el-Kâmil, V, 42; İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail, el-Bidâyeve’n-Nihâye, Beyrut, 1990, IX, 193. 3. İbn Kesîr, el-Bidâye, IX, 234. 4. Temîmî, Muhammed b. Ahmed b. Temîm, Thk: Yahyâ Vehîb Cebbûrî, Kitâbü’l-Mihan, Beyrut, 1988, 335; Bu durumu Mes’ûdî daha farklı şekilde nakletmektedir. Bkz:Mes’ûdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Hüseyn b. Ali, Murûcü’z-Zeheb, Thk: Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Beyrut, 1987, III, 123; 5. Temîmî, Kitâbü’l-Mihan, 313,314. 6. Geniş bilgi için bkz: Abdülaziz ed‑Dûrî, el-Asru’l-Abbâsi’l-Evvel, Beyrut, 1988, 12,13. 7. Geniş bilgi için bkz: M.Bahaüddin Varol, “İslâm Tarihinin Şekillenmesinde Horasan Bölgesinin Yeri ve Önemi”, Ü.İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 17, 2004, 245; Julius Wellhausen, Arap Devleti ve Sukutu, çev: Fikret Işıltan, Ankara, 1963, s.236; Osman Çetin, “Horasan”, D.İ.A, XVIII, 235; Halil Esâmine, “Emevîler Döneminde Arapların İskânı”, çev: Nuh Aslantaş, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı:12, Haziran 1999, 271,272.

50. ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ 10. Son rötuşlar ve düzenleme • Bilimsel araştırma formatına uygunluk