Skutki upadłości i likwidacji w prawie pracy

1. Skutki upadłości i likwidacji w prawie pracy Dr Monika Latos - Miłkowska

2. Pojęcie upadłości pracodawcy • Zgodnie z art. 52 p.u.n. data wydania postanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości. Postanowienie to podlega natychmiastowemu wykonaniu. Począwszy od tej daty uprawnione są skutki, jakie z ogłoszeniem upadłości pracodawcy wiąże prawo pracy • W postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sąd orzeka o sposobie prowadzenia postępowania upadłościowego – ogłasza się upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika albo upadłość z możliwością zawarcia układu.

3. Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 4 kwietnia 2007 r. III PK 1/07 przepis art. 41(1) k.p. nie ma zastosowania do upadłości z możliwością zawarcia układu. W myśl powyższego wyroku SN upadłością pracodawcy w rozumieniu art. 41(1) k.p. jest jedynie upadłość obejmująca likwidację majątku dłużnika. W zakres tego pojęcia nie wchodzi natomiast upadłość z możliwością zawarcia układu.

4. Upadłość a przejście zakładu pracy • Zgodnie z art. 316 p.u.n. przedsiębiorstwo upadłego powinno być sprzedane jako całość, chyba że nie jest to możliwe. Jest to podstawowy sposób likwidacji majątku masy upadłości w razie upadłości z opcją likwidacyjną. • W razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu sprzedaż całości lub części zakładu nie może nastąpić w okresie poprzedzającym zawarcie układu. Możliwe jest natomiast zawarcie układu likwidacyjnego i zbycie zakładu pracy w toku jego realizacji.

5. W razie sprzedaży przedsiębiorstwa upadłego w toku postępowania upadłościowego zastosowanie znajduje art. 23(1) k.p. • Zgodnie z art. 317 ust. 2 p.u.n. nabywca przedsiębiorstwa upadłego nabywa je w stanie wolnym od obciążeń i nie odpowiada za zobowiązania upadłego. Art.. 317 ust. 2 p.u.n. stanowi lex specialis w stosunku do art. 23(1) par. 2 k.p.

6. Pojęcie likwidacji pracodawcy Prawo pracy pojęciem „likwidacja pracodawcy” obejmuje likwidację wszystkich kategorii podmiotów, które są pracodawcami w rozumieniu art. 3 k.p. i wyznacza jej skutki prawne w sferze prawa pracy, niezależnie od tego, czy likwidacja danej kategorii podmiotów jest uregulowana przepisami, czy też nie, oraz niezależnie od tego, czy dany pracodawca jest samodzielnym podmiotem prawa cywilnego. Jest to jednak pojęcie o tyle wtórne, że prawo pracy nie decyduje o rozpoczęciu i przebiegu procesu likwidacji, ale jedynie reguluje jego skutki w stosunkach pracy.

7. Proces likwidacji pracodawcy • Likwidacja pracodawcy jest procesem. Skutki jakie prawo pracy wiąże z likwidacją pracodawcy mogą wystąpić po zarządzeniu likwidacji przez uprawniony do tego podmiot. Już samo postawienie pracodawcy w stan likwidacji, będące początkiem postępowania likwidacyjnego, mieści się w pojęciu „likwidacji pracodawcy” i umożliwia powstawanie skutków, jakie z likwidacją pracodawcy wiąże prawo pracy. • Likwidacja pracodawcy jest procesem, który co do zasady kończy się zniesieniem zakładu pracy. Pracodawca ulega likwidacji zarówno w sferze podmiotowej jak i przedmiotowej.

8. Likwidacja pracodawcy wewnętrznego • Likwidacja pracodawcy wewnętrznego będzie miała miejsce wówczas, gdy prowadzi do całkowitego zniesienia zakładu pracy i nie ma sukcesora prawnego, który mógłby ten zakład pracy przejąć i kontynuować jego działalność. • Jeżeli pracodawca wewnętrzny zostaje przejęty przez zakład pracy wchodzący w skład osoby prawnej lub też przez inny podmiot, wówczas sytuację taką należy kwalifikować jako przejście zakładu pracy na nowego pracodawcę w rozumieniu art. 23(1) k.p., a nie jako likwidację pracodawcy w rozumieniu art. 41(1) k.p.

9. Likwidacja pracodawcy a przejście zakładu pracy • Pojmowanie likwidacji pracodawcy jako procesu powoduje, że może dojść do sytuacji, gdy w trakcie postępowania likwidacyjnego nastąpi przejście zakładu pracy na nowego pracodawcę. • Do przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę w trakcie postępowania likwidacyjnego należy stosować art. 23(1) k.p. Konieczne staje się tym samym ustalenie relacji między art. 41(1) k.p. a art. 23 (1) k.p.

10. Zgodnie z wyrokiem z 10 września 1998 r. I PKN 310/98 z przepisu art. 23(1) k.p. nie wynika, że w razie przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę wykluczone jest wcześniejsze wypowiadanie umów o pracę. Zgodnie z wyrokiem z dnia 4 października 2000 r. i PKN 57/00 z art. 23(1) k.p. nie wynika zakaz wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę będącego w trakcie likwidacji, którego zadania przejmuje inny podmiot. Zgodnie z wyrokiem z 19 sierpnia 2004 r. I PK 489/03 zasadniczo uzasadnieniem wypowiedzenia umowy jest sam fakt zarządzenia likwidacji, z tym, że gdyby już po wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy doszło do transferu, to zdarzenie to może być podstawą do kwestionowania zasadności wypowiedzenia umowy o pracę, z uwagi na to że jego przyczyna okazała się pozorna. Relacja art. 41(1) k.p. i art. 23(1) k.p.

11. Zmiana podmiotu zarządzającego zakładem pracy • W razie upadłości z opcją likwidacyjną upadły traci zarząd swoim majątkiem. Zarząd masą upadłości obejmuje syndyk. • Zgodnie z art. 173 p.u.n. syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji. • Zgodnie z art. 3(1) k.p. w związku z art. 173 p.u.n. należy uznać, że syndyk jest osobą zarządzającą zakładem pracy za pracodawcę i w tym charakterze dokonuje czynności w sprawach z zakresu prawa pracy.

12. W razie zarządzenia upadłości z opcją układową zarząd masą upadłości obejmuje zarządca. Dopuszczalny jest również zarząd własny upadłego – wówczas nie dochodzi do zmiany podmiotu zarządzającego zakładem pracy. • Zgodnie z art. 183 zarządca obowiązany jest sprawować zarząd masą upadłości w zgodzie z zasadami prawidłowej gospodarki. Zarządca dokonuje wszelkich czynności zarządu związanych z bieżącym prowadzeniem przedsiębiorstwa upadłego oraz zachowaniem w stanie niepogorszonym masy upadłości. • Zarządca jest osobą zarządzającą zakładem pracy w rozumieniu art.3(1) k.p.

13. Zakres kompetencji syndyka • Kompetencje dyrektywne • Kompetencje kontrolno – represyjne • Kompetencje likwidacyjne • Prawo do zatrudniania pracowników ograniczone do sytuacji wskazanych w art.179 p.u.n. zgodnie z którym syndyk za zezwoleniem sędziego komisarza może zatrudnić inne osoby jeżeli jest to niezbędne dla zabezpieczenia i likwidacji majątku upadłego. • Kompetencje dystrybutywne ograniczone celem upadłości i koniecznością ochrony interesu wierzycieli

14. Zakres kompetencji zarządcy • Kompetencje dyrektywne • Kompetencje kontrolno – represyjne • Kompetencja do zatrudniania pracowników • Nie posiada kompetencji likwidacyjnych – ma natomiast prawo przeprowadzenia restrukturyzacji zatrudnienia • Kompetencje dystrybutywne ograniczone celem upadłości i koniecznością ochrony interesu wierzycieli

15. Status i zakres kompetencji likwidatora • Tam, gdzie przepisy regulują likwidację danej kategorii podmiotów i powołują w tym celu likwidatora tam skutkiem zarządzenia likwidacji jest zmiana osoby zarządzającej zakładem pracy. • Likwidator jest osobą zarządzającą zakładem pracy w rozumieniu art. 3(1) k.p. • Likwidator posiada szeroki zakres kompetencji w sprawach z zakresu prawa pracy ograniczony jedynie celem likwidacji.