ERZİNCAN İL AFET VE ACİL DURUM MÜDÜRLÜĞÜ

1. HAZIRLAYAN Süleyman YAVUZ Eğitim Uzmanı ERZİNCAN İL AFET VE ACİL DURUM MÜDÜRLÜĞÜ Yunus Emre Mah. 563 Sok. No:13 Tlf : 0446 226 35 90 Pbx Faks: 0446 226 35 91

2. Ekipte görev alacak kişilerden aranacak özellikler; Sakin yapıda, heyecanını bastırabilen, Ekip çalışmalarına uyum sağlayabilen, Israrcı olmayan, Grup içindeki çalışmalarda eksiklik tamamlayabilen, Hızlı karar verebilen, Kendine güvenen, İlkyardım eğitimi almış,

3. ARAMA KURTARMA TEMEL BİLGİLERİ KURTARMA PRENSİPLERİ VE USULLERİ ARAMA NEDİR? Bulunduğu yer bilinmeyen muhtemel kazazedenin kurtarılması amacıyla yer ve pozisyonunun tespiti için yapılan çalışmalar bütününe arama denir. KURTARMA NEDİR? Kazazedeyi tehlikeden uzaklaştırma çalışmalarına kurtarma denir. Amaç; Kazazedeyi kurtarma hareketi başladığı andaki durumu korunarak veya daha iyi halde olacak şekilde olay yerinden çıkartmak ve bir tıbbi bakım ünitesine ulaştırmaktır.

4. KURTARMA EKİBİNİN OLUŞUMU: • İdeal bir kurtarma ekibi 10-12 kişi arasında olmalıdır. • 1 Ekip lideri • 1 Ekip lideri yardımcısı (Muhabereci) • 1 İlkyardım personeli • 1 Malzeme sorumlusu (Şoför) • 4 veya 6 kurtarma personeli • 2 Destek personel • Ekip Lideri: Ekibin yönetiminden, diğer ekiplerle koordinasyondan ve kurtarma operasyonundan sorumludur. Kurtarmanın her konusunda malzemelerin nerede ve nasıl kullanılacağı konusunda uzman olmalıdır. Operasyon hakkındaki bilgileri toplar. Ekibin çalışma performansını takip ve kontrol eder. Enkazda bulunan kıymetli eşyaların korunmasını, ilgili yerlere tutanak ile teslimini sağlar. • Ekip Lideri Yardımcısı: Ekip liderine yardımcıdır. Binalar ve yapı tarzları konusunda uzmandır. Kurtarma operasyonu sırasında ekibi tehdit eden tehlikeleri, çalışma ve güvenlik bölgelerini belirleyerek güvenlik şeridini oluşturur. Ekip lideri ile birlikte bina vaoı sekline göre canlı kalma yerlerini tahmin ederek arama ve kurtarma sistemine karar verir.

5. İlkyardım Personeli: Bulunan yaralılara acil ilk yardımı yapar. Yaralının çıkartılmasını ve hastaneye naklini sağlar. Ekip personelinin sağlık durumunu kontrol altında bulundurur. Çalışma bitiminde dezenfeksiyonu sağlar. Malzeme Sorumlusu: Aynı zamanda kurtarma aracını kullanır. Kurtarma çalışmalarında ihtiyaç duyulan malzemeyi çalışır halde ekibe hazırlar. İşi biten malzemeyi takip ederek tekrar toparlar. Aracın malzemelerinin bakımından ve çalışır halde bulundurulmasından sorumludur. Kurtarma Personeli: Belirlenen kurtarma sistemine göre, kurtarma çalışmasını yaparlar. Binanın yapı tarzına, çökme şekline, enkaz altında bulunanların yerlerine göre ekibin tespit ettiği kurtarma prensibi belirlenerek ve ihtiyaç duyulan çeşitli kurtarma malzemelerini kullanarak enkaz altındaki canlılara ulaşıp, kurtarılmasını sağlarlar. Bu personelden bir veya iki kişi dar yerlere girebilmesi için ufak yapılı kişiler olmalıdır. Kurtarma çalışması esnasında kendilerini ve enkaz altındakileri tehdit eden risklere karşı gerekli tedbirleri alır ve enkazı desteklerler. Destek Personeli: Kurtarma ekibinin iaşe, barınma ve hijyen hizmetini yürütür. Acil durumlarda kurtarma hizmetlerine katılırlar.

6. KURTARMA STRATEJİSİ Kurtarma stratejileri en kötü durum düşünülerek planlanır. Yerel kaynakların da olaydan etkileneceği düşüncesi ile mevcut yerel teknik kurtarmacılar tarafından karşılanamayacağı önceliği düşünülmelidir. Kurtarma operasyonu, arama aşamasını takip eder. Amaç; en kısa zamanda en fazla sayıda kazazedeyi kurtarmaktır. Yapı çökmelerinde kurtarma faaliyetinin Uluslararası Arama ve Kurtarma Organizasyonu (I.N.S.A.R.A.G)tarafından tanımlanmış 5 aşaması vardır. Her arama kurtarma çalışmasında aşamalar farklı yoğunlukta ya da hızda gitmekle beraber birbirini izler.

7. Aşama 1:Yıkılan Binanın Değerlendirilmesi: Bu aşama; Bilgi Toplama, Araştırma ve Tesisatların Kapatılması evrelerinden oluşur. Olay ve yıkılan bina hakkında tüm bilgiler toplanarak, planlama ve raporlaması yapılır. Zemin ve yapının dengesi ve kurtarma personeli için potansiyel tehlikeler değerlendirilir. Bitişiğindeki tüm binalar değerlendirilir ve emniyet için kontrol edilir. Çalışma ve güvenli alan belirlenir ve şeritlenir. Tehlikeli bölgedeki insanlar güvenli bölgeye uzaklaştırılır. Acil yardım araçlarının giriş çıkış yolları belirlenir. Kurtarma personeli ve kazazede için tehlike yaratacak tesisatlar (elektrik, gaz vs.) kapatılır. Not: Bina işaretlemesine bu aşamadan itibaren başlanır.

8. Aşama 2: Kaba Yüzey Taraması Yüzeydeki kazazedeler, mümkün olduğunca güvenli ve en çabuk şekilde, basit teknikler kullanılarak kurtarılır. Bu aşama sırasında kurtarmacıların da kazazede olmaması için çok dikkatli olması gerekir. Personel binanın dış görünüşüne aldanmamalıdır. Binanın dengeli, oturmuş ve sağlam görünmesi bir sonraki sallantıda çökmesine engel teşkil etmez. Bu iki aşama Hafif Arama ve Kurtarma ekipleri tarafından yapılabilir. Bundan sonraki aşamalar Teknik Kurtarma ekiplerinin işidir. Aşama 3: Bütün Boşlukların Aranması Çökme sonucu oluşan bütün boşluklar ve ulaşılabilen yerler yaşayan kazazedeler için araştırılmalı ve aranmalıdır. Bu aşamada sesli bir çağrı sistemi kullanılabilir. Eğitimli köpekler veya özel eğitimli kurtarma personeli boşluklarda ulaşılabilen yerlerde kullanılmalıdır. Kazazedelerin yerlerinin belirlenebilmesi için hassas dinleme ve enkaz altı görüntüleme cihazları kullanılır.

9. Aşama 4: Giriş Yolu Açarak Kazazedeye Ulaşılması: Seçilen enkazın kaldırılması, kazazedenin yeri tespit edildikten sonra özel aletler kullanarak yapılır. Kazazedeye ulaşmayı engelleyen enkazı, kaldırmak gerekebilir. Seçilen enkazın kaldırılması aşamasında kazazedenin yeri ile ilgili bilgi önemlidir. Diğer muhtemel kazazedelerin yeri hakkında bilgi toplama operasyonu etkileyebilir ve genişletebilir.

10. Aşama 5: Kimse Kalmadığından Emin Olana Kadar Enkazın Aranması, Kaldırılması ve Raporlama. Bütün bilinen kazazedeler (canlı - ölü) çıkarıldıktan sonra genel enkaz kaldırması uygulanır. Bu aşamada ağır iş makineleri dikkatli kullanılmalıdır. Bunun istisnaları; Muhtemel kazazedelerin bulunduğunu gösteren yeni bilgi elde edilmesi, Operasyonu etkileyen, engelleyen büyük miktarda enkaz varsa, özellikle enkazda hala canlı kazazede olma olasılığı durumunda, bu aşamada ağır iş ekipmanları kullanma kararı çok ciddi bir şekilde ele alınmalıdır, dikkatlice yapılmalıdır. Bina işaretlemesi tamamlanır ve tüm çalışma raporlanır. Raporda kazazedelerin çıkış saatleri belirtilir. Kıymetli eşyalar belge karşılığı teslim edilir ve rapora eklenir. Profesyonel arama kurtarmacılar, binalar üzerinde bu metotla çalışırlar. Not: Kimi zaman çok büyük bir enkazın sadece bir kısmında bu aşamaların tamamı aynı anda kullanılıyor olabilirken, bazen de binanın farklı yerlerinde ayrı aşamada çalışılıyor olabilir.

11. ENKAZIN DEĞERLENDİRİLMESİ: Kurtarma yapılacak binalarda afetzede yakınları ve eğitimsiz insanlar olabilir. Bunlar ikna metotları kullanarak güvenli alana çıkartılır. Çalışma alanı, kurtarma ve yardım araçlarının giriş - çıkış yolları tespit edilerek güvenli bölge şeridi çekilir.

12. Enkazla ilgili ön bilgiler alınır.(Olayın çeşidi ve saati, binanın kaç katlı olduğu, kazazede kişi sayısı, gibi) Bu bilgilere göre not tutulup, bir kroki çizilir. Bu bilgiler ekiple değerlendirilir. Enkazda ekibi bekleyen tehlikeler tespit edilir. Her enkaz ayrı bir risk ve tehlikedir. Çalıştığınız enkaz bir okul, hastane, laboratuar veya eczane deposu olabilir. Hazırlanan kroki binanın yıkılış şekline göre değerlendirilir. Etraftaki binaların durumunu değerlendirilir. Çalışmada tehlike yaratabilecek bitişik binaların durumu gözlenmeli gerekli önlemler alınmalıdır. Patlayan su ve gaz borusu, elektrik akımının açık olup olmadığı kontrol edilir. Örneğin; damla damla da olsa su kaçağı enkazda bir tehlikedir. Bu konularda ilgili ekiplerle koordinasyon sağlanarak, önlem alınmalıdır. Çevre güvenliği; Çalışılan bölge sanayi bölgesi ise tesislerin çevreye verebilecekleri zarar gözardı edilmemelidir. Ambulans, kurtarma aracı, vinç vb. araçların geliş - gidiş yolları açık tutulmalıdır. Not: Bütün bu değerlendirmelerden sonra bir arama kurtarma planı hazırlanır.

13. ENKAZDA ÇALIŞIRKEN ALINACAK ÖNLEMLER Enkazda çalışan personel mutlaka enkaz için belirlenen standart kıyafetleri (elbise, kask, eldiven, gözlük bot, maske v.b.) giymelidir. Gerekli sağlık tedbirleri alınmalıdır. (Tetanos, sıtma aşıları v.b.) Enkazdaki sarkan parçalara, sivri demir uçlarına, cam parçalarına ve kaygan zeminlere v.b. dikkat edilmelidir. Ekibe görev öncesi, sırası ve sonrası psikolojik destek sağlanmalıdır. Elektrik telleri, gaz ve su tesisatları ile ilgili oluşabilecek tehlikelere karşı tedbirli olunmalıdır. Gaz sızıntılarına bağlı çıkabilecek yangınlar düşünülerek enkazda sigara içilmemeli ve sigara ile kimse yaklaştırılmamalıdır. Personel arasında malzeme kullanımı açısından iş bölümü Enkaz da ekip personeli yüksek sesle konuşmamalıdır. Ekip liderleri ekip elemanlarını çalışma ve dinlendirme planınadikkat etmelidir. Kurtarma çalışmaları sırasında enkaz altındaki kişiye çalışmalarhakkında bilgi verip ona güven, moral verilmelidir.

14. EKİPLERLE KOORDİNASYON VE BİLGİ PAYLAŞIMI Asıl kurtarma çalışmalarını ekip elemanları yaparken, kurtarmadaki diğer getir götür işlerini de ekip dışındaki uygun kişilerle tarafından yapılabilir. Diğer ekiplerle malzemeyi müşterek kullanmak gerektiğinde, bu ekip liderleri arasında telsizle organize edilmelidir. Gaz, elektrik, su gibi sorunlarda ilgili uzman teknik ekiplerle koordinasyon sağlanmalıdır. Olay yerinde çalışan tüm gruplar (yerli, yabancı, gönüllü, mükellef v.b.) olay bölgesinden sorumlu yönetici tarafından koordine edilir.

15. ENKAZDA ARAMA USULLERİ Enkazda yaralı arama ve bulmada bazı kurallar vardır. Yaralının yerinin belirlenmesi yaralının kurtarılması için şarttır. Binaların yıkılış şekline ve tipine göre canlı kalınabilecek bölgeler ve yerler belirlenir. Kazazedenin bulunduğu yeri belirlemede aşağıda belirtilen usuller kullanılır. FİZİKİ ARAMA (Gözle, Seslenmek ve Dinlemek, El Yordamıyla, İşaretle Belirlemek) CİHAZLA ARAMA (Arama Kamerası, Akustik ve Sismik Cihazlar, Termal Cihazlar, Gaz Detektörleri v.b.) KÖPEK KULLANARAK ARAMA

16. FİZİKİ ARAMA: Gözle Arama: Yıkıntıların etrafında, altında, dışında gözle görülebilecek şekilde olabilecek kazazedelere bakılması ve kurtarılmasıdır.

17. Seslenmek ve Dinlemek: Yaralının yerinin belirlenmesinde ekip halinde hareket edilir. Ekip lideri ekibini, enkaz üzerinde seslenme ve dinleme yapabileceği boşluklara yerleştirir. Bu aşamada ekip personelinin her biri sıra ile enkazın içine doğru "Kurtarma ekibi burada, bizi duyuyor musunuz?" diye bağırır. Bu seslenmeden sonra bütün ekip personeli enkaz arasından gelecek sesleri dinler. Gelen sese göre bir veya birkaç kişinin tahmin ettiği yerde bir defa daha bağırır. Ses alınınca kazazedenin yeri tahmin edilir. Kazazedenin yeri belirlendikten sonra şayet sesi net olarak duyuluyorsa daha başka sorular sorularak içerdeki kazazede sayısı, kazazedelere ulaşma yolları öğrenilmeye çalışılır. İşaretle belirlemek: İşaret vermek yoluyla yaralının yerinin belirlenmesi için seslenme usulünde olduğu gibidir. Eğer seslenmek yoluyla yaralıdan ses almak mümkün olmamış ise bu takdirde bir su borusu veya kalorifer borusuna taş veya bir cisim parçasıyla vurulmak yoluyla ses dinlenir. Sesin geldiği yer belirlendikten sonra yaralıya yaklaşma yolları aranır.

18. CİHAZLA ARAMA: Enkaz insan kulağının duyamayacağı sesleri algılayabilen cihazlar ile dinlenebilir. Ayrıca küçük deliklerden enkaz altını görebilen kameralı cihazlar ile arama yapılır. Ayrıca sese ve titreşime duyarlı sensörları olan cihazlar (Sismik ve Akustik Cihazlar) ve ısıya duyarlı cihazlar yoluyla ve gaz detektörleri yoluyla canlı aranır..

19. KÖPEK KULLANARAK ARAMA: Afet arama köpekleri insan bulmayı kendilerine oyun edinmiş canlı varlıklardır. Her insan tıpkı parmak izi gibi farklı bir kokuya sahiptir. Köpekler de bu farklı kokuları ayırt edebilirler, bu sayede herhangi bir insana ait bir eşya köpeğe koklatıldığında köpek sadece o kokuya kilitlenir ve onu bulabilir. Afet arama köpekleri ise daha genel bir perspektifle koku alabilirler. Bu da geniş bir alanda herhangi bir insanı bulmamızı sağlar. İnsan vücudundan dakikada yaklaşık 40.000 adet hücre dökülür. Bu hücrelerle oluşan koku insanı bir bulut gibi sarar. Eğitimli bir köpek 1400 m2 enkazı en fazla 20 dakikada tarayabilir ve kazazedeleri bulabilir.

20. Kızılötesi (İnfrared) tarayıcılara ve dinleme cihazlarına rağmen köpek kullanılmasının sebebi, bu tür cihazlar son derece kontrollü ortamlarda kullanıldığı zaman verim alınabilmesidir. Afetten hemen sonra ki panik ve karmaşa anında işe yaramazlar. Nedeni ise bu cihazların çalışabilmesi için gerekli kontrollü ortamın o kısa süre içerisinde oluşturulamamasıdır. Oluşturulsa bile bu tür cihazların yanlış alarm (false pozitif) oranı köpeklere kıyasla daha fazladır. Örneğin; kızılötesi algılayıcılar insan yerine başka bir cismin ya da başka bir canlının yaydığı ısıyı tespit edebilir. Bu da yanlış yerde vakit harcamak anlamına gelir. Ancak köpek için durum farklı, insan kokusunu her koşulda ayırt edebilir. Köpekle aramanın en önemli avantajlarından biri de arama hızıdır. Köpek bu işi bir zorunluluktan yapmaz aksine bunu bir oyun olarak düşünür ve en kısa zamanda oyun arkadaşı olarak düşündüğü kazazedeye ulaşmaya çalışır. Köpekli arama ile alan daraltıldıktan sonra teknolojik aletler kullanılarak kurtarma stratejisi belirlenir.

21. Bu işe seçilen köpekler için hiçbir şey oyun ve oyun arkadaşından daha önemli değildir. Bütün eğitimler bir oyun, bulunan her insanın karşılığı bir oyuncaktır. Köpek çalışmaktan büyük mutluluk duyar. Gürültülere, artçı sarsıntılara, oynak zeminlere aldırmadan sadece kokunun kaynağı olan kazazedeye yönelirler. Bir arama köpeği işini yaparken insan vücudundan koni şeklinde yayılan kokuyu, rüzgârı ve hava akımlarını kullanarak takip eder ve kokuyu alabildiği en yoğun noktaya odaklanarak oyun arkadaşının (kazazede)çıkıp oynaması için ısrarcı şekilde havlayarak haber verir. Köpek kazazedenin yerini tespit edince, diğer bir köpek enkaza sokulur. Bu sayede alarm alınan alan diğer bir köpekle teyit edilir. Burada amaç kazazedenin yerini en yakın şekilde ve eksiksiz tespit edebilmektir. Köpek ve idarecisi hata yapmamak zorundadır. Bu iş sorumluluk gerektirir. Ağzınızdan çıkacak bir sözle ekip o noktada aramaya başlayacaktır. Köpek idarecisi de doğru arama stratejilerini kullanabilmeli, rüzgâr yönü, aramayı etkileyen faktörler, tehlikeli alanlar, aşılması zor engeller, enkazın tamamının eksiksiz taranması gibi konularda yetkin olmalı, koku konisi ile çalışan köpeğin vücut dilini okuyabilmelidir.

22. Çok iyi eğitimli bir köpek bile arama stratejilerini bilmeyen bir kimsenin elinde verimli olamaz. Eğitimsiz bir köpek veya idarecisi ile yapılacak yanlış uygulamalar insan hayatıyla oynamak anlamına gelecektir. Köpekli arama ekibi, uluslararası standartlarında gerektirdiği şekilde her arama kurtarma ekibinde mutlaka bulunmalıdır. Köpekler sadece ekip çalışması ile eğitilmektedir. Narkotik, patlayıcı madde vb. kokuları tespit edebilmek için eğitilen köpeklerin eğitimcileri kendi başına arama eğitimi verebilirken, canlı arama köpeği eğitimde mutlaka destek personele ihtiyaç vardır. Destek personel, köpeğin eğitiminin en önemli parçası, bir nevi esas eğiticisidir. Destek personel enkaz içerisinde ya da arazide kazazede rolü oynarken köpek kendisine geldiğinde havlama alarmı ile yerinden çıkarak köpekle oyun oynar. İlk bakışta kolay gibi görünse de ödülün (oyuncağın) verilme zamanlamasını, havlama sayısını yavaş yavaş arttıracak şekilde, köpeğin coşkusunu kaybettirmeyecek şekilde ayarlayabilmek konsantrasyon ve tecrübe gerektirmektedir. Oyuncak verildikten sonra da destek personel ilgisi ve neşesi ile köpeği kendisine odaklayabilmeli, köpek için gerçek bir oyun arkadaşı olabilmelidir.

23. Çok zorlu ve uzun süre gerektiren eğitimler için köpekli aramayı kendilerine branş edinecek personel mutlaka; Köpekleri sevmeli, Sabırlı olmalı, Atik ve hareketli olabilmeli, Ekip halinde çalışmaya yatkın olmalı, Enkazda saklanarak kazazede rolü oynamaya, köpek kendisini bulana kadar enkaz içerisinde beklemeye hazırlıklı olmalı, Değişik arama problemleri yaratarak sürekli pratik yapmalı, Aynı zamanda standart arama ve kurtarma eğitimlerini tamamlamalı. Bu işe yeni başlayanlar derhal köpek edinmemelidir. İyi bir destek personel olabilmek, bu esnada köpek eğitimini öğrenmek anlamına gelecektir. Tecrübe sahibi olduktan sonra köpek edinmek daha kısa sürede başarı sağlayacaktır.

24. Afet arama köpekleri, hem depremde hem arazide çalışabilmek üzere "hava koklayan köpekler" olarak eğitilmektedir. Kişiye ait eşya ile çalışmamakta herhangi bir insanı aramaktadır. Köpekli arama ekibi, arazide kayıp kişinin yaşı, arazinin şekli, kayıp şahsın son görüldüğü yer, havanın durumu gibi bilgilerden yola çıkılarak belirlenmiş arama bölgesinde, ekibin "önünde" ilerlerler. Köpeklerin eğitimi herhangi bir insanın kokusunu almak üzerinedir. Arama sahasında dolaşmakta olan başka aramacıların ekibin önünde olması, köpekli arama ekibinin doğru çalışamaması anlamına gelecektir. Enkaz aramalarında ise, köpek gözü ile göremediği yerdeki oyun arkadaşını aramakta olduğundan, eğitimin ilerleyen safhalarında enkaz üzerinde kurtarma çalışanları rolü ovnavan insanlar konulmaktadır. Bu da daha önce bulunmuş kazazedeler için kurtarma çalışmasında bulunan personelin köpekli aramanın başarısını etkilememesini sağlar. Ancak enkaz aramalarında da Afet arama köpekleri sadece "canlı" insan bulmak üzerine eğitildiğinden yıkıntının meydana geldiği ilk saatlerde başarılı oranı yüksektir. Eğitimli bir köpek ve idarecisi başarılı bir arama yapmak için kendi başına yeterli değildir. Başarılı bir arama kurtarma operasyonu için, ekip sayısı, ekipler arası koordinasyon, lojistik ve hepsinden daha önemlisi bu işe kendini adamış arama kurtarma personeli gereklidir.

25. ENKAZA GİRİŞ TEKNİKLERİ • Enkaza giriş tekniğinde, afetin türü, bina veya enkazın durumuna dikkat edilir. Her bina değişik enkaz oluşturur. • Afet türüne göre; • Deprem • Sel • Heyelan • Çığ • Bina yapısına göre; • Bina yapımında kullanılan malzemeye göre (Ahşap, yığma, betonarme, çelik konstrüksiyon vb.) • Binanın kat adedine ve büyüklüğüne göre enkazın durumu. • Hasar durumuna göre • Tam çökmüş bina • Ağır hasarlı bina • Herhangi bir veya birkaç katı çökmüş bina • Yarı çökmüş bina

26. Binalara girişte kurtarma personelini tehdit eden risk var ise risk ortadan kaldırılıncaya kadar enkaza girilmez. Depremlerde artçı depremler ve binanın hasar durumu ekip için en büyük risklerden biridir. Ekip lideri ve yardımcısı yukarıda belirtilen durumları göz önünde bulundurarak risksiz, en kısa yoldan kurtarma ve enkaza giriş şeklini belirler. Bunlar; Enkaza yandan giriş: Enkazdaki katlar arasındaki boşluklardan yararlanılarak ve bodrumların irtibatlandırılması ile yapılan giriş şeklidir. Dehliz açma şeklinde ilerlenir. Bu sistemde destek malzemeleri kullanmak gerekebilir. Kayma ve göçme risklerine dikkat edilmelidir. Enkaza üstten giriş: Yeri belirlenen kazazedelere bina katlarının delinerek üstten girilmesidir. Enkaza yandan girişe göre daha güvenlidir. Ancak enkaz eğilimli yıkılmış ise kayma riskine dikkat edilmelidir. Katların kaldırılması: Enkaza girilecek kısım belirlenerek beton I plakalar kat kat kesilerek kaldırılır. Bu sistemde kompresör, I vinç ve kepçe gibi iş makineleri kullanılabilir. Ancak iş makinelerinin kullanılmasında çok deneyimli ve dikkatli olmak gerekir. İş makineleri kesinlikle enkaz üzerine çıkarılmamalıdır. I İş makinesi operatörü ile ekip arasında iyi bir uyum sağlanmalıdır. Kesilip kaldırılacak parçaların altı çok iyi kontrol edilmeli, ekipten 2 veya 3 gözcü çalışmaları kontrol ederek herhangi bir tehlikeye meydan verilmemelidir.

27. ENKAZ ALTINDAN DEHLİZ AÇMAK: Enkazın altında mahsur kalmış yaralıların kurtarılması enkazın temizlenmesi ile mümkün ise de, bu çok uzun zaman alabilir. Bazen mahsur kalan yaralıların durumları ve eldeki kurtarma personelinin miktarı kısa yoldan yaralıların bir an önce kurtarılmasını ön görür. Bu takdirde büyük enkazın kaldırılmasından vazgeçilip, enkaza dehliz açılarak yaralılara ulaşılır. Ekip enkazda ilk önce keşif yapar, dehlizin nerede ve nasıl açılacağına karar verir. Dehlizin açılmasında kurtarma ekibini, iyi eğitim almış olması ve tecrübeleri başarıya ulaşır.

28. Takviyeli Dehliz (Tünel) Enkaz arasında açılacak dehliz dediğimiz irtibat yolunun yeraltından açılmış her hangi bir tünelden farkı yoktur. Bu tünel ne şekilde ve nerede yapılırsa yapılsın gerek çalışma emniyeti, gerekse emniyetli bir tesis olması yönünden takviyeli ve destekli olmalıdır. Ancak enkaz arasından açılan dehlizlerde önemli olan yol istikametinde enkazın arasındaki (beton, kirişler, kolon, ve demirler v.s.) engellere rastlamayacak yolu tespit etmektir. Açılan dehlizlerde takviye edilerek emniyete alınmak suretiyle ilerlemek akıldan çıkarılmamalıdır. Bunun için harcanacak zaman boşuna sarf edilmiş sayılmamalıdır. Zira böylelikle yıkılacak dehlizlerin yeniden açılması, personelin emniyeti, meydana gelebilecek çökme, yıkılmalar sonunda yaralıların kazaya uğramaları veya ölmelerine meydan verilmemiş olur. Açılan dehlizlerin şekli hiç bir zaman bir mühendisin planıyla meydana getirilmiş gibi düzgün bir tünel olmaz. Çünkü yukarıda saydığımız engeller açılacak dehlizin istikametini daima değiştirecektir. Rastlanan engellere uyularak dehliz açılır.

29. Açılan dehlizler çevreden elde edilecek ağaç ve tahtalardan kesilerek takviye edilerek meydana getirilir, fakat bütün ağaçlar, takviyeler ve destekler giriş ve çıkışa engel olmayacak şekilde konulmalıdır. • Mesken olarak kullanılan binaların enkazı genel olarak kalaslar arasından dökülen çok miktarda küçük moloz parçalarını oluşturur. Bu bakımdan takviye tahtaları konulurken bu husus göz önünde bulundurularak daha sık tahta konularak sıralanır. • Enkaz arasında dehlizlerin açıklanan şekilde takviye edilmekle beraber takozların, takviyelerin birbirlerine bağlanmaları gerekir. Böylece yaralı tahliyesi sırasında yan duvarlara çarpıldığında kazaya meydan verilmemiş olur. • Dehlizlerin genişlik ve yükseklikleri, içerden tahliye edileceklere göre düşünülür. Kazazedelerin bazen sedyeye bağlı olarak dehlizden çıkarılması gerekebilir. • Dehlizin boyutlarına tesir eden diğer etkenler de şunlardır: • Dehlizin mümkün olduğu kadar kısa ve engellerinin az olması lazımdır. • Bir insanın kolaylıkla ve rahatlıkla çıkarılabileceği genişliğe sahip olmalıdır.

30. Dehliz İçinde Çalışma Dehliz içinde çalışma ancak bir kişi tarafından mümkündür ve güç şartlarla olur. Bunun için, buralarda çalışanların sık sık değiştirilmeleri gerekir. Dehlizde ekip personeli arasında ufak yapılı ve tecrübeli kişiler tercih edilmelidir. Bir dehliz açma işinde eğer birden fazla insan çalıştırılması gerekiyorsa bu takdirde iki kişi karşı karşıya çalışırlar. Dehlizde çalışanlar sırayla dinlendirilmelidir. Ekibin yarısı dehlizde çalışırken yarısı dinlenir.. Enkaz altında çalışırken enkazın üstünde gezilmemelidir. Bunun için ekip lideri gerekli güvenlik önlemlerini aldırır. Açılan dehlizin etrafındaki lüzumsuz eşya ve bir kısım enkaz kaldırılmalıdır. Bunun için ekip bir zincir meydana getirir. Elden ele verilen enkaz kısa zamanda çevreden temizlenir. Açılan dehlizden yaralılar mümkün olduğu takdirde sedyeye bağlanarak çıkartılırlar. Açılan dehliz buna elverişli değilse yaralı taşıma kemerleriyle yaralılar tahliye edilir. Bazen yaralı bir tahta paravana üzerine konularak bağlanır ve dışarıdan çekilerek tahliye edilir. Bu tarz genellikle dar dehlizlerden yaralı tahliyesinde uygulanır.

31. Dehlizde Çalışırken Alınacak Önlemler: Çalışmalar sırasında toz toprak yutulmaması için toz maskesi takılmalıdır. Baş ve suratın korunması için baret takılmalıdır. Toz ve topraktan gözlerin korunması için gözlük kullanılmalıdır Dehlizde çalışırken sıcak havalarda havanın veya tozun tahliyesinde fan kullanılabilir Dehliz içinde çalışanlara bir kılavuz ipi bağlanarak, dışarıdan kontrol edilmelidir (Çökme sırasında kazaya uğrayacak olanın yeri böylelikle çabuk bulunur) Çalışırken enkaz eldiveni kullanılmalıdır Enkaz arasında sıkışmış yaralıların kurtarılmasında keskin kenarlı ve sivri uçlu alet kullanılmamalıdır. Bu tür donanım kullanılmak zorunda kalınırsa toprak altında olan yaralının yaralanmaması yönünden dikkatli davranılmalıdır.

32. ULAŞILAN YARALILARIN DEĞERLENDİRİLMESİ • İlkyardım bilinmiyorsa dokunulmamalı ve bilen birisinden yardım istenmelidir. • Kazazedenin ve kurtarıcının emniyeti garanti altına alınmalı ve güvenli hale getirilmelidir. • İlkyardımın A.B.C. si uygulamalı, kazazedenin hava yolu açılmalı, solunumun varlığından emin olmalı ve gözle görülür kanama durdurulmalıdır. • Kazazedenin hayati tehlikede olduğu ender durum dışında hastaneye nakli düzenli ve telaşsız olmalıdır. • Kazazedenin bulunduğu yerden sedyeye naklini gerçekleştirdikten sonra, daha fazla hareket etmesi engellenmelidir. • En önemlisi de kazazedenin mevcut durumunun daha kötüye gitmesini engellemektir. • Kazazedenin ayrımı konusunda öncelikli olarak hastaneye yetiştirildiğinde yaşama ihtimali en yüksek olandan başlanmalıdır.

33. Kazazedenin ilkyardımının yerinde yapılıp yapılmayacağına bakılmalıdır. • Sıkışmış durumdaki kazazede için öncelikle yerinde ilkyardım yapılarak zaman kazanılmalıdır. • Ağır eziklerde zorunlu durumlarda kazazedeyi Crush sedromundan kaybetmemek için sıkışan uzva (kol ve bacak) turnike tatbik edilmelidir. • Turnike tatbik edildiğinde o uzvu kaybetmek göze alınmış olmalıdır. • Diğer kanamalar için turnike tatbik etmek yerine basınçlı tampon tercih edilmelidir. • Yaralıya ağız yoluyla hiçbir şey yedirilip içirilmemelidir. (Crush sedromu söz konusu ise) ancak nemli bezle dudakları ıslatılmalıdır.

34. ARANAN VE KURTARMA YAPILAN BİNALARIN İŞARETLENMESİ: Binalar arandıktan sonra arayan ekip tarafından mutlaka işaretlenmelidir. Çünkü; yetkili bir ekip tarafından aranan bina işaretlenmişse ondan sonra bu bölgeye gelen sivil savunma servisleri aynı binayı yeniden aramazlar. Böylelikle zamandan kazanılmış olur. Bunun yerine başka tarafta yeni bir göreve başlamış olur. İşaretleme ile yalnız yaralının arandığı anlaşılmaz, aynı zamanda binanın tehlikeli olup olmadığı da işaretlemeyle anlaşılır. Böylelikle olması muhtemel tehlikeler önlenmiş olur.

35. Aranmış ve işaretlenmiş binaların hangi servis tarafından arandığı ve işaretlendiğini de öğrenmek mümkündür. • Uluslararası İşaretleme • Arama-Kurtarma ekipleri çeşitli ülkelerden gelen ekiplerden oluştuğundan, aralarında düzenli işbirliği ve anlaşmayı sağlayacak işaretleme ve ikaz sistemine ihtiyaç vardır. Bunlar yapı tanımlaması, riskler, tehlikeler, kazazede durumları ve arama işlemiyle ilgili terimlerin işaretlerle standart bir şekilde ifade edilmesini kapsar. • İşaretleme • Yapıların değerlendirilmesi ve afetzedenin belirlenip kurtarılması sırasında yapılan işaretlemeler mutlaka flourasan (Fosforlu, parlak) renkle ve açıkça yapılmalıdır. • Yapılarda eğer harita veya plan yoksa; • Taslak harita (Kroki) yapılmalı, • Belirli yerler etiketlenerek nişan yeri oluşturulmalı, • Mümkün olduğu nispette her yer isimlendirilmeli, • Yapının içi, dışı ve çevresi belirlenmeli,

36. Yapının adres ifade eden yönü (1), diğer yanları ise saat ibresi yönüne göre sırayla (2), (3), (4) şeklinde numaralandırılmalıdır. Yapının içi bölümlere ayrılmalı, (1) ve (2) nin kesişme noktasından başlayan bölüme (A) dan başlayarak (B), (C), (D) olarak belirtilmeli, yapının ortak bölümü (havalandırma vs.) de (e) ile gösterilmelidir. İstanbul Caddesi NO:x

37. Çok katlı yapılarda her kat açıkça belirlenmelidir. Her kat için yukarıdaki ayrım yapılmalıdır. Katlar kesin olarak tespit edilemiyorsa dışarıdan bakılarak numaralandırılmalıdır. Toprak hizasındaki kat zemin, onun bir üstündeki (1) kat vb. Toprak hizasının altında kalan katlar ise bodrum-1, bodrum-2 vb. numaralandırılmalıdır. Yapıyı değerlendirme çalışmalarında; işaretleme yapının uygun yerindeki ana girişe 1x1 m. ebadında kare şekli çizerek içine çalışma yapan ekip ismi ile işe başlama zaman ve tarihi yazılır. Çalışma ilerledikçe sol yanına kaldırılan canlı kazazedelerin sayısı, sağ tarafına kaldırılan ölü kazazedelerin sayısı yazılır. Altına ise durumu resmi olarak bilinmeyen kazazedeler hakkında bilgi yazılır. Çalışma devam ettikçe değişen rakamlar üzerlerine çizgi çekerek düzeltilir. Çalışma bitince karenin içine bitiş zamanı ve tarihi yazıldıktan sonra tüm yapılan çember içine alınır.

38. Kazazede Arama ve Kurtarmada İşaretleme Bu işaretleme binanın durumuna göre dışına veya iç bölümlerine kazazedenin muhtemel yada kesin durumunu belirten işaretlemedir. Eğer kazazede ihtimali varsa yapı üzerinde (Victum / Kazazede) çizilir,Burada kazazedenin kesin tespit edilmiş ise “V” nin yanına “ ” işareti konur. Canlı afetzede için “L” harfi Ölü afetzede için "D" harfi kullanılır. Çalışma devam ettikçe L ve D ninönüne rakamlar konarak canlı ve ölü sayısı ifade edilir. O bölgedeki son canlı afetzede çıkarıldıktan sonra nin etrafına çember çizilir.

39. Örnek 3: Canlı çıkartılmış çalışma tamamlanmıştır. Eğer bölgede sadece ölü afetzede kalmışsa "V" nin üzerine çizgi çekilir. Tüm ölüler çıkarılırsa çevresine çember çizilir.

40. ÖLÜLERE YAPILACAK İŞLEM VE DEĞERLİ EŞYALARIN KORUNMASI Kurtarma servisinin 2 nci derece görevlerinden birisi de kurtarma sırasında yıkıntı altında ve arasında yada diğer yerlerde bulduğu ölülerin toplanması, etiketlenmesi ve gömme yerlerine görevlerinin el verdiği ölçüde taşınması işidir. Bu İşler Yapılırken Dikkat Edilecek Noktalar Ölü olduğuna kesin karar verilmeyen cesetlere ölü değilmişçesine işlem yapılır.. Bir kimsenin ölü olup olmadığına ancak doktor karar verebilir. Doktor olmadığı zamanlarda kesin olaylarda kurtarma ekip komutanı sorumluluğu üzerine alarak bu kimsenin ölmüş olduğuna karar verebilir. Şüpheli olaylarda bu durumdaki kimseler ilkyardım ve ambulans servisine teslim edilir. Cesetler kurtarma sırasında sağlam kalmış bir binada toplattırılır ve üzerleri örtülür. Cesetlerin açıkta, yol kenarında, çalışma sahasında bırakılması doğru değildir. Ölülere gerekli saygı gösterilmeli, eşya gibi bir yerden bir yere taşınırken atılmamalı, sürüklenmemeli.

41. Parçalanmış cesetlerin uzuvları mümkünse bir sandık veya buna benzer madeni, mukavva kutularda bir araya konmalıdır. Cesetlerin toplanması, bir yerden diğer bir yere taşınması sırasında kurtarma personeli lastik eldivenlerini takmalı ağız ve burunlarına koku vs. geçirmeyecek çözeltiye batırılmış bez, mendil takmalıdır.

42. Cesetlerin Etiketlenmesi • Cesetler toplanır toplanmaz derhal etiketlenmelidir. Bu amaç için "Standart Yaralı Etiketi" kullanılır.. • Etiketin basılı olan yüzü elde edilebilen bilgilerle doldurulur. (Cesedin belirlenmişse kim, nerede bulunduğu hangi saatte ve bulan ekibin adı vs.) • Etiketin arka tarafına (diğer yüzüne) • Ceset kalıcı bir gaz ile bulaşık ise "K.G." • Sinir gazı veya uçucu bir gaz ile zehirlenmiş ise "XX" • Radyasyon ile zehirlenmiş ise "R" harfi ile işaretlenir. • Cesedin üzerine iliştirilecek etiketlere bunlar işaretlenmekle beraber cesedin alnına da sabit kalemle aynı işaretler yazılır.

43. BİNALARIN YAPI SİSTEMİ VE HASAR SINIFLANDIRMASI BİNALARIN YAPI TARZI Yapıların elemanları taşıyıcı ve taşıyıcı olmayan elemanlar olarak ikiye ayrılır. Betonarme bir yapının kolonları, kirişleri ve döşemeleri taşıyıcı kısımlardır. Dolgu duvarları, kapıları, pencereleri, sıvaları ise taşıyıcı olmayan kısımlarıdır. Yığma kagir bir yapıda ise; hemen bütün duvarlar taşıyıcı kısımlardır. Kapı. Pencere sıva ve badana ise taşıyıcı olmayan kısımlardır. Taşıyıcı kısımlarda olan hasar; binanın güvenliğini tehlikeye sokar, taşıyıcı olmayan kısımlardaki hasar yapının onarılıncaya kadar kullanılmamasına yol açar.

44. BİNA ELEMANLARI YAPISAL YAPISAL OLMAYAN Düşey Kolonlar Perde Duvarlar Dolgu Duvarlar Bölme Duvarları Pencereler Yatay Kirişler, Zemin, Tavan, Asma Tavanlar Çatı, Temel Bağlantılar Kolon-Kiriş Bağlantıları Kirişlerin Yapısal olmayan dolgu Kiriş-Kiriş Bağlantıları duvarlar ile bağlantıları

45. Yapıların bir ekonomik ömrü vardır. Yapının eskimesi veya fonksiyonunun yitirmesi sonucu belli bir süre sonra yerine yenisinin yapılması gereği doğmaktadır. Örneğin: Bir büyük inşaat sırasında yapılmış bir şantiye yapısının i ömrü 2-3 senedir. Konut olarak kullanılan bir yapının ömrü 70-80 yıl kadar olmaktadır. Bir barajın, bir elektrik santralinin, bir köprünün ömrü 200-300 yıl olabilir. Depreme dayanıklı yapı kavramı gereği; bir yapıyı ekonomik ömrü içinde olacak en şiddetli depremde can kaybına yol açmayacak şekilde yapmak gerekmektedir. Depreme dayanıklı yapı yönetmeliğindeki şartlar asgari şartlardır. Daha da sağlam yapı yapmak mal sahibine kalmıştır. Yönetmelikteki şartlar, f milli serveti ve insan hayatının korunmasını amaçlar.

46. DEPREME DAYANIKLI YAPILARIN ÖZELLİKLERİ : Yapı hafif olmalıdır. Çünkü ağır yapılara gelen deprem yükleri daha büyüktür. Bu durum sonucu bazen betonarme yapılar hasar görürken, yanında duran hafif bir barakanın hasar görmemesi ihtimali vardır. Yapı esnek olmalıdır. Yani yapı deprem yükleri geldiği zaman hareket ederek salınımlar yaparsa depremin gücü yapıyı yıkmadan harcanmış olur. Yapı sünek olmalıdır. Sünek bir malzeme lastik gibi kopmadan önce uzayan bir malzemedir. Sünek yapılar yıkılmadan önce çok büyük salınımlar yapar ve çok hasar görse bile kolay kolay yıkılmayan yapılardır. Bu özelliklere sahip koşullar yönetmeliklerle verilmektedir. İnşaat malzemelerinin özellikleri; Çelik : Hafiftir, yüksek mukavemeti vardır. Sünek ve esnek bir malzemedir. Çok pahalıdır. Paslanmadan korunmalıdır. Isıya dayanıklılığı azdır. Yüksek mukavemeti dolayısıyla küçük kesitlerde kullanılması yeterlidir. Ancak küçük kesitlerin burkulma tehlikesi vardır.

47. Ahşap : Hafif ve oldukça sağlam bir malzemedir. Yangın tehlikesi büyüktür. Ahşabın eklenmesi zordur, iyi işçilik ister. Zamanla nem, küf ve böceklerin tesirlerine karşı zayıftır. Bir iki kata kadar olan yapılar için deprem açısından çok idealdir. Betonarme: İyi yapılırsa çelik ve ahşap gibi süneklik sağlanabilir. Nispeten ağır bir malzemedir. Isı tecridi iyidir. Beton donatıyı (demiri) paslanmadan korur ve burkulmasını önler, ancak kurallara uygun olmazsa deprem açısından tehlikeli durumlar çıkarabilir. Taş ve Tuğla yığma, Kagir: Ağır malzemedir. Esnek ve sünek değildir. Çabuk kırılır ve kopmadan önce büyük uzamalar yapmaz. İyi ısı tecridi sağlar, temini kolaydır. Çelik, ahşap ve betonarme depreme dayanıklılık bakımından taş, tuğla, yığma kagire göre çok daha üstündür. Ancak bunların maliyeti taş ve tuğla kagire göre daha yüksektir. Çelik ancak gökdelenler gibi yüksek, fabrikalar gibi geniş açıklıklı yapılarda ekonomik olarak kullanılır. Tek katlı yapılarda en uygun ahşap karkastır. 8-10 kata kadar olan yapılarda da betonarme kullanılması ekonomik ve depreme dayanıklılık açısından iyidir.

48. YAPILARIN DEPREME KARŞI DAVRANIŞLARI Duran veya sabit bir hızla hareket eden bir cisim kendisini harekete geçirecek veya hızını değiştirecek herhangi bir dış kuvvete karşı ağırlığından dolayı bir direnme gösterir. Bu direnme, tesir eden kuvvetin aksi yönünde olur. Örnek: Aniden kalkan motorlu araç içindeki bir kişi geriye doğru gider. Aniden fren yapan araçta ise kişi öne doğru gider. İşte bu şekilde olan kuvvetlere atalet kuvveti denir. Yapılarda da zeminin depremde hareket etmesi, yapının ağırlığının da buna karışı direnmesi sonucu atalet kuvvetleri oluşur. Depremde; Zemininde olan hareket binayı bir tarafa doğru çekmeye başlar. Ancak yapı ağırlığı ile bu harekete karşı koyar.

49. İşte bu atalet kuvvetleri ve deprem kuvvetleri yapıyı iki ucundan çekmeye başlar. Eğer yapıyı meydana getiren elemanlar arasında yeterli bir direnç varsa, yani yapı elemanlarının yapı parçaların bir arada tutabilme gücü yapı çatlamadan durabilir. Eğer yoksa, çatlaklar oluşur, depremin devam etmesiyle çatlaklar genişler ve giderek yapının duvarlarının, kolonlarının parçalanıp dağılmasına ve binanın yıkılmasına sebep olur. Depremde hasar, yapının en zayıf, bağlantısız kısımlarında başlar. Önce bacalar, pencere ve kapı camları kırılır. Sonra sıvalar dökülebilir, duvarlarda çatlamalar, sonra kolon-kiriş birleşim yerleri yakınlarında ve kolan alt ve üst başlarından çatlaklar oluşmaya başlar. Kolonlar düşey yükleri taşıyamazlarsa katlar birbiri üzerine düşerek çöker, çok katlı yapılarda hasar alt katlardan başlar. Kurtarmada öncelikle canlılar kurtarılır, daha sonra cesetler çıkartılır.

50. Kurtarma çalışmaları açısından Katların üst üste binmesi veya Çapraz kayarak merdiven şeklini alarak meydana gelen yıkılmalar olduğunda yine neyin nerede olduğunda nispeten tahmin edilebilir. (Yatak odası, mutfak gibi.) Diğerlerinde bu tür bir tespit çalışma daha zor olmaktadır. Bir bina üç katlı, yanındaki altı katlı yıkılıp üç-beş katlı bina oluyor. 1- 2. katlar kırılma yerleridir. Kolonların, kirişlerin birleşme yerleri yakınlarında ve kolonların alt üst başlarında, duvarlarda X ve Y çatlakları olur. Yıkılma bu katlarda olur. Sağa, sola hareket ediyor. Ayakta duran bir kişi düşünün, ayaklar duruyor fakat diğer taraflarda hareket oluyor. İşte bunun gibi sağa sola olan bu hareket neticesinde kolonların birleşim noktalarında kırılma olur. Böylece bina yıkılır.