Marek Hastaligi

1. Marek Hastaligi

2. Marek Hastaligi Tavuklarin �ok bilinen �ok incelenen t�m�ral ve �ld�r�c� viral bir hastaligidir.

3. Tarih�e Ilk defa 1907 yilinda Dr.Josef Marek tarafindan Macaristan�da tespit edilmistir. Hastalik 1962 yilindan bu yana hemen her yil sayilari artan salginlarla d�nyada �nemli ekonomik kayiplara neden olmaktadir.

4. Etken Hastalik etkeni Herpesvirus grubundan onkojenik �zelligi olan Marek virusudur 150-200 nm b�y�kl�kte olan virusun ortak antijenlere sahip 3 serotipi bulunur

6.  Marek Hastaligi Deneysel olarak hindi, s�l�n ve bildircinlarda da enfeksiyon olusturulmasina ragmen Marek hastaligi yalnizca tavuklarda g�r�l�r. Hastalik 16 haftaliktan k���k tavuklarda g�r�l�r. Ancak yumurta d�nemindeki tavuklarda ve damizlik s�r�lerde de hastalik saptanmistir. Son yillarda Israil ve Fransa� da ticari hindi s�r�lerinde Marek hastaligi tespit edildigine dair yayinlar bulunmaktadir

8. Hastalik vertikal olarak bulasmaz  Kontamine k�meslerde indirekt horizontal bulasma ile hastalik s�r� i�inde yayilir.  Marek hastaligi viruslari enfekte tavuklarda h�cre �ekirdeginde �ogalir ve deri epitellerinde enfektif virion haline gelir

9. Bulasma D�k�len t�y follik�lleri ve epiteller ile virus etrafa yayilir H�cre i�indeki enfektif virion solunum yoluna ulasir ve duyarli tavuklar hastalanirlar. Hastalikli k�meste normal g�r�len tavuklarin �ogu port�rd�r.-Devamli olarak enfeksiy�z virusun etrafa sa�ilmasi sonucu enfeksiyon k�meste s�rekli olarak kalmaktadir

10. Bulasma Deneysel enfeksiyonlarda t�y follik�lleri ile virussa�imi 2 hafta sonra baslar ve 3-5 hafta devam eder klinik semptomlar 3-4 haftadan �nce g�r�lmez. Hastaligin ink�basyon s�resi vir�s�n patojenitesi ve dozu, maternal antikor durumu, bulasma yolu, civcivlerin genetik �zelliklerine g�re degisir. Marek hastaliginda en siddetli olgular 8-9 haftadan sonra ortaya �ikmaktadir

11. Patojenite  Gen� tavuklar infeksiyona daha duyarlidir Hastaligi ge�iren hayvanlarin diger bakteriyel, viral ve paraziter hastaliklara karsi duyarliligi da olduk�a artis g�stermektedir . Ge� Marek hastaligina bagli �l�mler ise kirk haftalik yasa kadar orta ve y�ksek oranlarda g�r�lebilir

12. Hastalik Belirtileri Marek hastaligi progresif yani ilerlemeg�steren bir hastaliktir. Hastalik belirtileridegisiktir  Hastaligin akut seklinde tavuklarin b�y�k �ogunlugunda d�sk�nl�k ve zayiflama T�ylerde, d�zensizlik ve kabarmalar dikkat �eker

13. Marek hastaliginin en yaygin olarak g�r�len formu lymphoproliferative syndrom�dur. Bu formda klinik semptomlar non-spesifiktir ve lezyonlarin lokalizasyonuna bagli olarak gelisir. �ok �esitli sinirsel semptomlar sekillenir. Bacaklarda spastik fel�ler ve �esitli sinirsel semptomlar gelisebilir. Sinir ve sindirim sisteminde paraliz sonucu bu sistemlere ait semptomlar sekillenebilir. Hastalik Belirtileri

14. Marek hastaliginda bazen torticollis (bas ve boynun yana d�nmesi) ve diger sinirsel semptomlar g�zlemlenir

15. Hastalik Belirtileri Fel�ler ve kasilmalar genellikle tek taraflidir. Genellikle bu durumda etkilenen hayvanlar bir bacak �nde digeri arkada uzanmis olarak yatarlar.

16. Virulansi y�ksek MHV lar ile enfeksiyonlarda Gri renkte iris ve irregular pupillag�r�l�r

17. Marek Hastaligi Marek hastaligi g�r�len s�r�lerde morbidite ve mortalite hemen hemen aynidir. Genellikle hastalik belirtileri g�steren tavuklar �l�rler. Orta virulant ve virulant MHV suslarinin neden oldugu salginlarda farkli morbidite olmustur. Bazi infekte s�r�lerde sadece birka� tavukta hastalik belirtileri ortaya �ikarken bazi isletmelerde morbidite daha y�ksek olmustur.

18. Otopsi Bulgulari Karacigerde, dalakta, b�breklerde, akcigerde, testis, ovariumda, sekillenen t�m�rlerin olusmasi tavugun genetik yapisi ve enfeksiyona neden olan virusun virulensi ile iliskilidir. Visseral t�m�rler genellikle hastaligin akut seyrinde g�r�l�r Bursa fabricius atrofiktir. Kaslarda gri beyaz renkli lezyonlar g�r�l�r Mikroskopik olarak; polimorfik lymphoid infiltrasyon dikkat �ekicidir

19. lenfoid t�m�rler degisik organlarda sekillenebilir

20. Klinik Tablo

21. G�z formunda: Irisin gri renk almasi

22. Deri formunda: T�y follik�llerinin genislemesi. (Broylerlerde en siddetli hastalik sekli).

23. Klinik Tablo � Deri Formu

24. *periferal sinirde kalinlasma, �dem ve asimetri g�zlenebilir

25. Tani Marek hastaligi kinik belirtiler ve otopsi bulgularina g�re tanimlanabilirse de kesin tani laboratuvar muayeneleri ile konur. Hastaligin ge�misi, klinik bulgular, lezyonlarin yayilimi, etkilenilen yas ve teyit asamasinda histopatoloji, immunohistokimya y�ntemlerinden yararlanilmaktadir. Virus izolasyonu Molek�ler Teshis

26. Ayirici Tani �ncelikle;  *Lenfoid L�kozis *Gumboro *Aspergillozis *Kolibasillozis *Epidemik tremor (AE)  *Vitamin ve mineral madde yetersizlikleri �zellikle yumurta startinin verildigi g�nlerde Ca / P ve D Vitamini yetersizlikleri y�n�nden ayirici tani yapilmalidir

27. Tedavi Hastaligin viral k�kenli olmasindan dolayi tedavi s�z konusu degildir.  Ikincil infeksiyonlari �nlemek a�isindan antimikrobiyel tedavi uygulanabilir.

28. . 

29. 

30. ASILAR Marek hastaligi adinin konuldugu yildan itibaren, gerek ABD�de, gerekse Avrupa �lkelerinde yayinlanan raporlarda hastalik insidansinin hi�te k���msenmeyecek d�zeylerde arttigi g�r�lm�st�r. Bunun �zerine hastaligin kontrol�ne ve korunmasina y�nelik olarak asi �alismalarina hiz verilmistir.

31. ASILAR 1970 yilinda hastaliga karsi asi uygulamasi baslatilarak hastalik kontrol altina alinabilmistir. Ilk marek asisi Ingiltere�de hazirlanan attenue Marek HPRS- 16 asisidir. Salginlardan izole edilmis Onkojenik serotip 1 MHV susu pasajlanip attenue edilerek asi hazirlanmistir Ekonomik ve epizootiyolojik �nemi nedeniyle daha sonra serotip 3 THV den hazirlanan asilar digerlerinin yerini almistir

32. ASILAR Baslangi�ta sadece monovalan Hindilerden izole edilen hindi herpes virus (THV) susundan hazirlanan FCR-126 asilari uygulanmaktaydi. Ancak maternal antikorlar ve virulensi y�ksek saha suslarinin ortaya �ikmasi nedeniyle bu asilarin etkinliklerinin azaldigi tespit edildi.

33. ASILAR Asilanmis olmasina ragmen hastalik �ikan hayvanlarda yapilan �alismalarda Serotip 3 ten hazirlanan asilarin ve uygulanan tek dozun, sahadaki �ok virulent suslara karsi hayvanlari iyi koruyamadigi ortaya �ikmis  Saha suslarinin virulensinde daha fazla artis olmasi nedeniyle 1990�li yillarda �Rispens� asi susu (attenue serotip 1 CVI 988) yaygin olarak kullanilmaya basladi.

34. ASILAR Serotip 3 + serotip 2 Marek hastaligi virus suslari ile hazirlanan bivalan asilar kullanilmistir. Daha sonralari �ok virulent suslarin neden oldugu b�y�k salginlarin yasandigi b�lgelerde uygulamaya sokulan CVI 988 - klon asisi ve saha izolatindan attenue edilerek hazirlanan R 2/23 asilari uygulanmistir

35. ASILAR Ayrica embriyonal d�nemde uygulanan in-ovo asilamalar ile y�ksek virulensli salginlara karsi broyler s�r�lerinde korunma y�zdesi olduk�a arttirilmistir.  Rekombinant Marek asilarinin gelistirilmesi ile sonu�lar �ok daha iyi seviyelere tasinmistir.  B�t�n bu asi gelistirme �alismalari sayesinde immunsupressif etkilerden �nemli bir halkasi olan Marek hastaliginin kirilmasi saglanabilmektedir.

38. Bunun iki �nemli sonucu vardir: Asili tavuklardan sa�ilan virulent virus asilanmamis tavuklar i�in hala onkojeniktir. Saha viruslarinin daha fazla virulent patotiplere dogru evrimi devam etmektedir  Ideal bir asi virulent virusun �ogalmasini en azindan sa�ilimini �nlemelidir, Ancak hen�z b�yle bir asi mevcut degil.

39. Marek Hastaliginda Asi Bagisikligi

40. Asi Uygulamalari Asi �ok kaliteli ve asilama programi �ok iyi hazirlanmis olsa bile, asi uygun sartlarda sevk ve muhafaza edilmez ise basari sansi yoktur. Asi uygulayicisi kulu�kahanelerin uygulama hatalarini en aza indirgemeleri hastalik kontrol�n�n temel noktalarindan biridir Kanatlilarda asinin basarisiz olmasinin en �nemli nedeni hatali uygulamalardir.

41. Asi Uygulamalari Asi uygulamasi �ncesi s�re� t�m detaylari �ok iyi planlanmalidir. Bu planlama asinin sevki, muhafazasi ve uygulamasi konusunda iyi egitilmis ekibi de kapsar. Stres, sicaklik nem gibi �evresel fakt�rler, yetersiz beslenme, parazit enfestasyonlari tavuklarin bagisiklik cevabini azaltan unsurlardir Tavuklarin bagisiklik sistemi Gumboro, CAV, Reo, Adeno vb. enfeksiy�z hastaliklar veya toksinli yem t�ketimi nedeniyle baskilanmis olabilir.

42. Asi Uygulamalari Bagisikligin baskilanmasi terimi antikor olusumunu saglayan h�cre kisimlarinin dogru �alismadigini ifade eder. Bu durum asidan dolayi olusacak korumanin sinirli olmasina ya da asiri reaksiyonlar nedeniyle hastalik ve �l�mlerin artmasina neden olur.

43. Asi Uygulamalari H�creye bagli olarak �retilen (cell-associated) asilarin uygulamasinda �ok dikkat edilmelidir, Bu uygulamalar diger enjektabl inaktif asi uygulamalarindan ayri d�s�n�lmelidir. Bu seviyede de �ok ciddi hatalar yapilmaktadir. 

44. Asi Uygulamalari Asilamanin intramuscular yada subcutan yolla verilmesine dikkat etmek Otomatik enjekt�r ve makinalarin kalibrasyonunun sik kontrol�, Diluent i�erisinde asinin uygun bir sekilde rekonstit�syonu ( �zellikle h�cre iliskili asilar) Operat�rlerin yavas ve dikkatli �alismasi Asilar �zerinde tahrip edici etkisi olan bazi antibiyotiklerin asi ile ile birlikte kullanilmamali, sadece �retici firmanin tavsiye ettigi katki maddeleri kullanilabilir

47. Asi Uygulamalari Yapilan �alismalarda ikinci bir asi uygulamasinin tavuklara bagisiklik d�zeyinde ekstra bir destekleme saglayabilecegi belirtilmistir  Bu nedenle her hangi bir asi man�plasyon hatasina karsi civcivlerin ikinci kez asilanmasinda �ok b�y�k yarar g�r�lmektedir Asi maniplasyon hatalarinin minimuma indirgenmesine karsi in-ovo asilama da dogru bir tekniktir ��nk� makine bir yumurta tablasini bir seferde uniform olarak asilar Asi karisiminin se�imi �iftlikteki yada b�lgedeki epizootiological durumla iliskili olarak yapilmalidir

48. �iftlikte Biyog�venlik Marek asilamalarindan beklenen faydayi elde etmek i�in iyi idare ve hijyen kurallarina siki bir sekilde riayet edilmelidir. Sahada var olan patojenik marek virusu asinin etkisini tehlikeye sokar. Ilk g�n asilanan civcivlerde aerogen (hava yolu ile bulas) enfeksiyon m�mk�nd�r. Unutulmamalidir ki; bulasik k�meslerde Marek hastaligi virusu bir yildan daha uzun s�re canli kalmaktadir

49. �iftlikte Biyog�venlik Marek asisinin g�nl�k civcivlere inok�lasyonu birka� g�n sonra virusun lenfoid organlarda �ogalmasi ve virus ile enfekte lenfositlerin periferal kana yayilmasina neden olur. Maksimum koruma i�in asilama ile virulent saha viruslari ile karsilasma arasinda en az 1-2 haftanin ge�mesi gereklidir. Tam koruma i�in ise bu s�re 5 haftadir

50. �iftlikte Biyog�venlik Iyi bir hastalik kontrol�nde �retimin t�m safhalarinda asagida belirtilen kontrollerin yapilmasi gerekirK�mesler mekanik olarak temizlenmeli daha sonra deterjan yada y�ksek kapasiteli bir dezenfektan ( formaldehit, likit formalin, chlorin,organik iodin, quarternar amonyum bilesikleri) ile yikanmalidir B�t�n �ikarilabilen ekipmanlar disarida temizlenmelidir G�bre kontroll� olarak depolanmalidir Gen� civcivler yasli tavuklardan uzak tutulmali All in All out kurali uygulanmali K�mesler d�nemler arasinda 2- 4 hafta bos birakilmali

51. �iftlikte Biyog�venlik Virusun en �nemli tasiyicisi olan insektlerle m�cadele yapilmali Kulu�kahane , kesimhane ve �iftlikler birbirinden uzak olmali �alisanlar ve ziyaret�iler elbise ve ayakkabilarini degistirmeli Ayak dezenfektanlari �zellikle kisin g�nl�k olarak degistirilmeli Hayvanlar k�mese konduktan sonra isletmeye gelen ziyaret�ilere ilk 6 hafta boyunca kisitlama konmali

53. Virusun Patojenitesi Marek hastaligi salginlarinda en b�y�k korkulardan biri virusun virulensinin artmasidir. Bu konu d�nyada dikkatli bir sekilde izlenmektedir ABD ve Italya�da THV asilanmis tavuklarda MDV�nin olduk�a patojenik onkojen suslarinin izolasyonuyla, enfeksiyon tekrar g�ndeme gelmistir. Ingiltere�de saha marek viruslarinin virulensinin y�kseldigi ve bundan dolayi yeni bir asi yada asilara ihtiya� olduguna dair herhangi bir tespit yapilmamistir

54. Virusun Patojenitesi THV ile asilanmis s�r�lerde % 40 varan y�ksek kayiplar son yillarda Ispanya, Tunus, Israil ve Yugoslavya�da ki bazi �iftliklerde g�r�lm�st�r. Ancak vakalardan �ok virulent MDV� nin sorumlu oldugu ispat edilmemistir. Italya�da ise virulent suslarin izolasyonundan sonra, zayiflatilmis HPRS 16 ve THV susu i�eren bir bivalent asi kullanilmak �zere ruhsat almistir MDV�nin variant biotip suslarinin t�m d�nyada yayilmasindan endise duyulmaktadir

55. T�rkiye�de Marek Hastaligi Konusunda Yapilan �alismalar Marek hastaliginin teshisi y�n�nde �lkemizde pek �ok �alisma yapilmistir. Ancak bu �alismalar genellikle histopatolojik teshis agirliklidir. Asilanmis ancak yaklasik 10-11 haftalik yasta �l�m oraninda artma g�zlenen bir �iftlikte Dr. Fethiye ��VEN ve ark. tarafindan yapilan virus izolasyon �alismasi sonucunda enfeksiyona etkisiz bir asilamanin sebep oldugu . Vakanin virulent MHV� nun sebep oldugu erken �l�m sendromu olmadigi saptanmistir

57. Ekonomik �nemi Marek hastaligindan kaynaklanan �l�mler kesim sonu t�ketilmesine izin verilmeyen et�i tavuklarin yok edilmeleri ve yumurta verim d�s�kl�klerinden ileri gelen zararlar ve asilamalara harcanan paralar nedeniyle kayiplar ABD�de yilda 169 milyon dolar olarak hesaplanmistir. Bu zararin d�nya �apindaki boyutunun ise 950 milyon dolara �iktigi ifade edilmektedir. Diger �lkelerde oldugu gibi �lkemizde de marek kaynakli �l�mler, verim d�s�kl�klerinin yani sira hastaligin immunsupresif etkisi nedeniyle olusturdugu kayiplar b�y�k boyutlara ulasmaktadir

58. Sonu� MDV �nin olduk�a virulent suslarinin bulunusu ilk izole edilmis suslarinin mutasyonunun devam ettigini g�stermektedir Arastiricilar 1975�den �nce izole edilmis t�m MDV suslarinin �ok virulent olmadigini ve mutasyonla onkojenik aktivitenin y�kseldigini bildirmektedirler Bu duruma etkin olmayan asilama, k�t� y�netim ve k�t� hijyen neden oldugu konusunda arastiricilar hem fikirdir

59. Sonu� Marek hastaligi salginlari karakteristik olarak stabil bir seyir g�stermemektedir, Literat�rler ve sekt�r raporlari incelendiginde D�nya genelinde virusun virulansinin devamli bir artis g�sterdigi g�r�lmektedir Son otuz yil i�inde belirli periyotlarda virulansi daha da y�ksek olan MHV suslari salginlara neden olmustur Genel olarak hastaligin onar yillik dilimlerde yaygin bir salgin ile kendini g�sterdigini s�ylemek m�mk�nd�r

60. Sonu� Bu ger�ekler;  Asilama programlarin yeniden g�zden ge�irilmesine, Asilama sonrasi bakim, y�netim ve hijyen �l��tlerinin iyilestirilmesine Genetik diren� �zerine �alismalara ihtiya� oldugunu g�sterir. Kisaca; Marek Hastaligina karsi stratejilerde degisimlere gerek vardir

61.