IMPACT Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

1. IMPACT Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

2. Sadržaj • Polazna osnova • Partneri projekta • Ciljevi i očekivani rezultati • Upravljačka stuktura • Proces izbora opština • Razvoj kapaciteta • Rodno osetljiva politika upravljanja otpadom i otpadnim vodama • Prikupljanje podataka - otpad • Rezultati merenja • Prikupljanje podataka – otpadne vode 11. MFA scenariji za upravljanje otpadom 12. Izrada tehničke dokumentacije 13. Komunikacija i učešće javnosti 14. Naredni koraci u 2013 IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

3. 1. Polazna osnova Napori Vlade Srbije da harmonizuje nacionalno zakonodavstvo u oblasti upravljanja otpadom i otpadnim vodama u skladu sa pravnom tekovinom EU Obaveze i nadležnosti opština u oblasti životne sredine, posebno u sektorima upravljanja otpadom i otpadnim vodama Ograničeni administrativni kapaciteti opština u oblasti upravljanja životnom sredinom Potreba za jačanjem saradnje između nacionalnih i lokalnih organa vlasti Sporazum o saradnji na realizaciji projekta između Ministarstva energetike, razvoja i zaštite životne sredine i GIZ od aprila 2012. IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

4. 2. Partneri projekta • Ministarstvo energetike, razvoja i zaštite životne sredine • Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srbije – Direkcija za vode • Agencija za zaštitu životne sredine Republike Srbije (SEPA) • Pokrajinski sekretarijat za urbanizam, graditeljstvo i zaštitu životne sredine • Stalna konferencija gradova i opština (SKGO) • Univerzitet u Novom Sadu, Fakultet tehničkih nauka • Tehnički univerzitet Hamburg–Harburg, Institut za tehnologiju životne sredine i energetsku ekonomiju • Tehnički univerzitet Štutgart, Institut za sanitarno inženjerstvo, kvalitet vode i upravljanje čvrstim otpadom, • Agencija za upravljanje resursima, Beč • VNG International, Holandija • MSP consulting, Kraljevo • Drugi konsultani IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

5. 3. Ciljevi i očekivani rezultati Opšti cilj: podrška odabranim opštinama u unapređenju pružanja usluga u oblasti upravljanja otpadom i otpadnim vodama. Očekivani rezultati: • povećanje procenta priključaka na kanalizacioni sistem i na postrojenja za tretman otpadnih voda u pilot opštinama; • povećanje stepena sakupljanja i reciklaže otpada; • odobravanje zahteva pilot opština za finansiranje sistema za upravljanje otpadom i otpadnim vodama iz domaćih i/ili stranih izvora; • integracija rodne ravnopravnosti i učešća građana u kriterijume Ministarstva za prioritizaciju projekata. IMPACT- Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

6. 4. Upravljačka struktura UPRAVLJAČKI ODBOR AP Vojvodina SKGO MERZ & GIZ IMPACT SEPA MNE Direkcija za vode RADNE GRUPE (KO) FINANSIRANJE NULTA EMISIJA: PLANIRANJE I IZGRADNJA UPRAVLJANJE PODACIMA KOMUNIKACIJA I UČEŠĆE JAVNOSTI IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

7. 5. Proces izbora opština (1) Kriterijumi za izboropština • Opštine do 30.000 stanovnika • Pripadnostdrugoj, trećoj i četvrtojgrupi (uključujući i devastiranapodručja) premastepenurazvijenosti* • Nepostojanjeprivatnogoperatera za pružanjeusluga u oblastikomunalnihdelatnosti Dodatnikriterijumi • (Ne)pripadnostregionu za upravljanjeotpadom • (Ne)postojanjepostrojenja za tretmanotpadnih voda • Postojećiprogramipodrškedrugihdonatora *Uredba o utvrđivаnjujedinstvenelisterаzvijenostiregionа i jedinicаlokаlnesаmouprаvezа 2011. godinu, "Službeniglаsnik RS", br. 69/2011 IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

8. 65 opštinskih prijava IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

9. 15 preliminarnoizabranih opština IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

10. 5. Proces izbora opština (2) Procena kapaciteta 15 preliminarno izabranih opština Serija radionica u Beogradu Obilasci opština i razgovor sa predstavnicima opštinskih administracija i komunalnih preduzeća Izrada izveštaja o analizi organizaciono-upravljačkih, administrativnih, tehničkih i finansijskih kapaciteta izabranih JLS SWOT analize i izrada akcionionih planova Benchmarking projekat IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

11. Pet pilot opština IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

12. 5.Proces izbora opština(3) Privilegovani partneri • Nakon izbora 5 pilot opština ostalim opštinama je ponuđena pomoć u vidu privilegovanog partnerstva – mogućnosti praćenja i učešća u projektnim aktivnostima • 8 opština • Specifične konsultacije i savetodavne usluge • Zajedničke radionice • Praćenje aktivnosti u pilot opštinama IMPACT – Municipal waste and wastewater management

13. Vrnjačka Banja Ražanj Pilot opštine Privilegovani partneri Apatin Alibunar Ljubovija Merošina Knić Sokobanja

14. 6. Program razvoja kapaciteta (1) Teme/oblasti • Rodna ravnopravnost, ljudska prava i rodna analiza, • Integrisano upravljanje otpadom i otpadnim vodama; • Prikupljanje podataka, informacioni sistemi (SWIS, WWIS, Benchmarking, baze podataka), MFA • Upravljanje projektima;CBA • Studije izvodljivosti • Izveštavanje; merenje/analiza otpada i otpadnih voda • Opcije tretmana otpada i otpadnih voda; • Izrada strategije komunikacije, mehanizmi učešća javnosti Struktura opštinskih timova • Vođa tima – razvoj projekta • Upravljanje otpadom • Upravljanje otpadnim vodama • Komunikacija i učešće javnosti • Rodna ravnopravnost Primeri: saradnik za implementaciju projekata, saradnik za zaštitu životne sredine, tehnički direktor JKP, saradnik u kacelariji za LER IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

15. 6. Program razvoja kapaciteta (2) Stručne konferencije Međunarodna konferencija: Otpadne vode, komunalni čvrsti otpad i otpadne vode, UTVSI 2013 Regionalna konferencija: Životna sredina na lokalu, EnE 13 IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

16. 6. Program razvoja kapaciteta (3) Studijska putovanja u Nemačku Rajnland Pfalc, 2012 Hamburg, 2013 IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

17. 7. Rodno osetljiva politika upravljanja otpadom i otpadnim vodama • Učešće žena u odlučivanju, u formalnim i neformalnim procesima • Participacija različitih grupa • Zapošljavanje i samozapošljavanje • Pristup novim znanjima i tehnologijama • Podsticanje ženskog preduzetništva • Unapređenje položaja marginalizovanih grupa i žena iz ranjivih grupa • Uvažavanje različitih uloga u domaćinstvu i privatnoj sferi IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

18. 8. Prikupljanje podataka - otpad Određivanje ukupne količine komunalnog otpada u pilot opštinama Određivanje morfološkog sastava komunalnog otpada sortiranjem i merenjem 16 kategorija otpada u uzorku od 300-500 kg u sve 4 sezone merenjem količina sakupljenog otpada po opštinama u periodu od 7 dana u sve 4 sezone

19. Type presentation title here

20. 9. Rezultati merenja (1) Količine otpada – Poređenje zimske i prolećne sezone 347 kg/st/god IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

21. 9. Rezultati merenja (2) Količine otpada – Poređenje sakupljenih i generisanih količina

22. 10. Prikupljanje podataka – otpadne vode (1) Određivanje kvaliteta otpadnih voda - efluenti Uzimanje uzoraka efluenta za laboratorijsku analizu On-line merenja efluenta pomoću sonde IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

23. 10. Prikupljanje podataka – otpadne vode (2) Određivanje kvaliteta otpadnih voda - recipijenti Uzorkovanje vode recipijenta pre i posle ispusta kanalizacije IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

24. 10. Prikupljanje podataka – otpadne vode (3) • Merenje protoka otpadnih voda • Uređaj Mainstream F 4025 - merenje protoka fluida u otvorenim kanalima i delimično popunjenim cevovodima. • Uređaj se sastoji iz: • ultrazvučne sonde za merenje brzine protoka u tokovima sa slobodnom površinom, • hidrostatičke sonde za merenje nivoa vode i • centralne jedinice za obradu i skladištenje podataka • Određivanje lokacije za postavljanje uređaja - jun/juli 2013 • Merenje protoka i kvaliteta otpadne vode • –avgust, oktobar 2013 IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

25. 11. MFA scenariji za upravljanje otpadom (1) Trenutna praksa upravljanja otpadom – nesanitarno odlaganje mešanog komunalnog otpada u okviru opštine, izdvajanje neznatnih količina reciklabilnih komponenti • Scenario 1– Primarna selekcija reciklabilnih sirovina i transport mešanog komunalnog otpada u regionalni centar za upravljanje otpadom • Scenario 2- Primarna selekcija reciklabilnih sirovina, separatno sakupljanje otpada u dve kante (suva i mokra), tretman suve u postrojenju za separaciju reciklabilnih sirovina, transport mokre u regionalni centar • Scenario 3– Primarna selekcija reciklabilnih sirovina, separatno sakupljanje otpada u dve kante (suva i bio-kanta), tretman suve u postrojenju za separaciju reciklabilnih sirovina, tretman bio-kante kompostiranjem, preostali otpad se transportuje u regionalni centar • Scenario 4– Primarna selekcija reciklabilnih sirovina, separatno sakupljanje otpada u dve kante (suva i biokanta), tretman suve u postrojenju za separaciju reciklabilnih sirovina, tretman biokante anaerobnom digestijom i kompostiranjem, preostali otpad se transportuje u regionalni centar IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

26. MFA modelovanje - primer Izvor: FTN Novi Sad IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

27. 11. MFA scenariji za upravljanje otpadom (2) • Kriterijumi za evaluaciju scenarija • Emisije gasova staklene bašte • Energetski bilans • Stopa recikliranja • Neophodna zapremina deponije • Masa deponovanog otpada • Emisije azota u hidrosferu preko procednih voda • Ekonomska izvodljivost - cena • Društvena prihvatljivost IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

28. 12. Izrada tehničke dokumentacije • Definisani scenariji biće specifični za svaku pilot opštinu • Direktno merenje na terenu je esencijalno za donošenje ispravne odluke –neadekvatno dimenzionisana postrojenja prave dodatne troškove za građane i prirodu • MFA scenariji za upravljanje otpadnim vodama biće definisani nakon merenja količina i kvaliteta otpadnih voda (avgust 2013) • Modelovanje definisanih rešenja pomoću STAN softvera • Poređenje iznađenih rešenja sa postojećom praksom u cilju optimizacije procesa • Implementacija rezultata modelovanja u skladu sa mogućnostima zajedničkih rešenja za sisteme upravljanja otpadom i otpadnim vodama • Sabiranje informacija i rezultata analize u formi prethodnih studija izvodljivosti za 5 pilot opština IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

29. 13. Komunikacija i učešće javnosti • Promocija pristupa zasnovanog na ljudskim pravima u upravljanju • otpadom i otpadnim vodama • Kampanje za izgradnju i jačanje javne svesti • Izrada lokalnih strategija komunikacije i akcionih planova • Promovisanje mehanizama za učešće javnosti u procesu donošenja odluka • Radionice • Istraživanje stavova građana IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

30. 14. Naredni koraci u 2013. Prikupljanje podataka • Utvrđivanje sastava i određivanje količine otpada (avgust, oktobar) • Određivanje kvaliteta i količine otpadne vode - protoka (avgust, oktobar) • Dopuna dostavljenih lokalnih registara zagađivača kroz ispitivanje na terenu MFA modelovanje • Određivanje scenarija • Određivanje parametara za procenu scenarija Izrada prethodnih studija izvodljivosti • Utvrđivanje sadržaja studija • Izrada studije (decembar 2013) Komunikacija i građenje javne svesti • Ispitivanje javnog mnjenja, obuke i treninzi, kampanja, “male” aktivnosti IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama

31. Hvala Vam na pažnji! IMPACT - Municipal Waste and Wastewater Management Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH Project Office Ilije Garasanina 4/10 11000 Belgrade Serbia T  +381 11 33 44 342     +381 11 33 44 332 F  +381 11 33 49 932 E impact@giz.de I   www.giz.de IMPACT – Upravljanje otpadom i otpadnim vodama u opštinama