3. ikasgaia

1. 3. ikasgaia Lan zuzenbidearen iturri erregulatzaileak (II): 1- legea 2. Erregelamendua 3. Erkidego Autonomoen eskuduntza lan arloan 4.Hitzarmen kolektiboak 5. Ohitura 6. Jurisprudentzia 7.Zuzenbide printzipio orokorrak

2. Legea • Legearen bi zentzu; • Zentzu zabalean  estatuaren edozein arau juridikoa (idatzia) • Zentzu hertsian => konstituzioaren arabera organo lege-egileak emandako arauak • 5 ezaugarri ; orokortasuna, arrazionaltasuna, beharrezkotasuna, egonkortasuna eta zabalkundea (publizitatea) • Erkidego autonomoak bere gaietan (legeak eman ahal dituzte • Lege motak ; • Prozeduraren arabera Lege organikoa; garrantzi bereziko gaiak erregulatzen duena; Egiteko prozedura berezia/ adib. Askatasun sindikalari buruzko Lege organikoa Lege arrunta; beste guztiak Prozedura desberdina bada balio juridiko bera dute Eraginkortasuanren arabera  • Lege zuzenki eraginkorrak • Lege delegatzaileak • Oinarrien legea • Testu bat egitea • baimentzen duen legea • Lege indarreko beste arauak;A, Legegintzako errege dekretua • Lege delegatzaileen ordaina • B. Errege- dekretu legea (kasu aparta eta premiazko beharra dagonean)

3. Erregelamenduak Def.  Botere Beterazleak (gobernuak) emaniko xedapen orokorrak eta ez egintza administratibo zehatzak. Konstituzioaren 97 art.ak ; «Gobernuak betearazteko funtzioa eta erregelamendu emateko ahalmena erabiltzen du konstituzioa eta legeen arabera.” Balio juridikoa (hierarkiaz); legeen menpean Erregelamenduen Motak • 1.- Organo emailearen arabera; Errege Dekretua (Gobernuak ematen badu), Ministro-Agindua (Ministro batek emandakoa). Erkidego Autonomoetako organo beterazleak emandako arauak; Dekretuak eta agintzak. • 2.- Legearekiko harremanen arabera. • a.- Betearaztekoak, lege garatzekoak. Langileen Estatutuan 3.2. art.an+ honako hau esaten da Erregelamendu xedapenek gorengo mailako arauek ezartzen dituzten manuak garatuko dituzte, baina ezin dute ezarri garatzeko legeek ezarritako lan baldintza desberdinik. • erregelamenduek ezin dute legeek ezarritako egoera aldatu, ez txarrerako baina ere ez onerako • b.- Autonomoak, independenteak. • Ezin eman konstituzioaren lege gaietan. • c.- Legearen kontrakoak, "contra legem".  ez dira legezkoak, ezdeusak (baligabeak)

4. 1.4.2.- Arloko erregelamendua • => Negoziatzeko krisialdiagatik beharrezko erregelamenduak • L.E. aren 7. xedapen gehigarriaren arabera, gobernuak arloko arauak aktibitate adar baterako egokituriko erregulazioak • 4 Baldintza • 1.- Ez egon hitzarmen kolektibo aplikagarririk. • 2.- Hitzarmen kolektibo baten hedapenaz ezin hutsunea bete. • 3.- Langile eta ugazaben ordezkariekin kontsultak burutzea 4.- Behi-behinekoak izatea. • Gobernuak ( eta ez administrazioak ) eman hal ditu • Baina posibilitate honek ez dauka zer ikusirik aurreko lan araudi edo lan ordenantzak  1995tik aurrera erabat desagertuak dira Administrazioak frankismoan emandako arloko arauak Eremu ekonomiko batean lan baldintzak arautzeko

5. Komunitate Autonomoen eskumen arautzaileak Lan Zuzenbide eta Gizarte Asegurantzako arloetan Erkidego autonomoentzat Gai posibleak/ Gero, Estatutuen bidez gauzatu eta gauzatu behar dira nahi eta ez estatuarentzakoak, estatuaren konpetentzia berezkoak • Konst.ren 148. eta 149. art  Botere banaketa • 149.1.7 art.an* lan legegintza estatuaren eskuduntza esklusiba • Euskal Herriko Autonomi Estatutuaren 12.2 art.an* ordaina. Lan legislazioa betearaztea Euskal Autonomi Erkidegoa dagokio behar diren erakundeak eta zerbitzuak horretarako eratzeko ahalmena ere badagokio (Estatutuaren 20.4 artikuluan).Adib., 9/1981 Eusko Legebiltzarreko Legea, Lan Harreman Kontseilua sortzekoa. • EA betearazteko eskuduntza beregain hartuez gero Estatuak ezin du arautu • Konst.aren 149.1.17 art.an* Gizarte Asegurantzaren oinarrizko legegintza eta bere erregimen* ekonomikoa estatuarentzat gai esklusiboa • EHAEren 18.2 art.an* lege garapena eta legeak betearaztea* eta artikulu horren b lerro multzoan* erregimen* ekonomiko kudeatzea ukitzeko zonaldeak  kooperatibari buruzkoa (eta lan prozedura)  Laguntza Sozial ( eta Gizarte aseguntza)

6. Hitzarmen kolektiboak • Def.  Enplegu-emaileak (edo enplegu-emaile multzo bat edo baita ere hauen elkartea) eta langileen odezkarien artean egindako akordio idatzia eta arautzailea da lan eta enplegu baldintzaei buruz. • Lan Zuzenbidearen iturri berezkoena (beste adarretan ez dagoena) • Ezaugarriak • 1. langile eta ugazaben arteko kontratua  borondate adosatsunaren bidez sortu izatea. • 2. Kontratu kolektiboa  autonomia kolektiboaren ondorioa • 3. Lan mundukoa • 4. lan eta enplegu baldintzak erregulatzeko • 5. Eraginkortasun arutzailea (arau izatea) (Espainian, beste estatu batzuetan ez) • “lege arima eta kontratu gorputza dituen hibridoa da hitzarmen kolektiboa” (Carneluti) => arau negoziatua edo akordio arautzailea

7. Hitzarmen kolektiboak • Natura bikoitzaren ondorioa  edukin • bikoitza • Alde arautzailea • Lan baldintzen • Erregulazioa • 2. Obligaziozko aldea • Kontratu egileen arteko eskubide eta betebeharrak; • Sortzeko, bake- Batzordea,…

8. hitzarmen kolektiboak • Arau eraginkortasunaren ondorioak • 1. Arau juridikoa  dagokion aldizkari ofizialean agertu behar • 2. H.K.ren baldintzek berez lan kontratuak aldatzen dituzte • kontra egindako kontratuak nuluak dira. 3. H.K. (zati arautzailea) ez betetzea ==< arau ez betetzea da zigortzerakoan (bai enpresan, bai admnistrazioak ezartzen dituenentzat) 4. Ez betetzea = arau ez betetzea helegiteak sartzerakoan) 5. H K guztiek maila juridiko bera dute/modernitasun-printzipioa • Kontratu izaeran ondorioak; • 1. H Kren eremua  parteen eskuduntzaren arabera • 2. sortzeko  borondate komuna (adostasuna) • 3. ulertzeko eta interpretatzeko  parteek paktu nahi zutena bereziki kontuan hartzea

9. HK • H.K.ren mugak • Zuzenbide beharrezko minimoak • Parteen gaitasuna • Laneko gaia izatea • Autonomia kolektiboaren gaia izatea Legearekiko harremanak ; nahiz eta hierarkiaz gorago egon  HK = arau berezia  ez dago zerrenda  zein gaiak Autonomia kolektiboarentzat, zein legegaiak (kasuz kasu) Arloko legegintza salbuespena HK  hurrengo HK. aurrekoak ezarri duenaz libre xedatu ahal du (in peius) osatasuna/baldinzatk konparatzeko.

10. Motak • 1. eremuen arabera; banda edo franja, enpresa, herrialde, erkidego autonomoa, estatukoak • 2. esparru-hitzarmena (hitzarmen markoa) ordezkaritza handieneko elkarteak egindakoa  negoziozio koelktiboaren egiturak eta beste h.k.entzat mugak ezartzeko • 3. Estatutu araberakoak eta estatutuz kanpokoak;  Langile Estatutuaren betekizunak betetzearen arabera • legezkoak; • Ez arauak / izaera berezia •  kontratu kolektiboak • 3. Eraginkortasun pertsonala •  mugatua Arau izaeta eta eraginkortasun Pertsonala osoa

11. Ohitura • Def. egoera berdinetan behin eta berriz errepikatutako ekintza beharrezkotasun zentzuaz = ohitura •  ohizko jokaera + gizarte onarpena edo consensus • KZ  1.3 art.an  ohitura aplikagarria da 3 baldintza; • Lege (arau) ezean • Morala edo orden publiko kontra ez badoa • Frogatzen denean (Iura novit curia ohiturarentzat ez du balio) • Lan zuzenbidean; LEren 3.1.d.  Lan ohitura  toki eta lanbidetakoa izan behar / ezin beste lanbide edo tokira hedatu. ( bi ezaugarri hauek ez dira Z Zibelean eskazten) • LEren 3.4. artan  usadio eta ohiturak soilik beste araurik edo kontraturik ez dagoenenan • OHITURA = IUS DISPOSITIBUN (bere kontra pakta daiteke) • Motak  berezkoak (edo arruntak) •  igorritakoak (lege edo beste arau batean ohiturara bidaliz gai bat erregulatzerakoan  LEren 29 art. Non eta noiz soldat ordaintzeko / Arau bidaltzailearen balioa

12. Jurisprudentzia Jurisprudentzia Edozein arauak eskaintzen duen aukera interpretatzaileetatik epaileek, behin eta berriz, aukeratzen dutena berdintsua baldin bada irizpide bateratu horren ondorioz  Doktrina juridikoa = legezko doktrina Bi aukera  1)Common Law (Zuzenbide komuna) Jurisprudentziari Zuzenbide berberarekin nolabaiteko parekotasun edo identifikazioa (Bretaina Handia, Estatu Batuak eta Commonwealth-ohiaren estatukideak). 2) Beste estatuetan  Jurisprudentzia ez dute erabateko Zuzenbide-iturria kontsideratzen. Espainiako Kode Zibilaren 1.6 art.an: "Jurisprudentziak ordenamendu juridikoa osatuko du, Auzitegi Gorenak legea, ohitura eta Zuzenbidearen printzipio orokorrak interpretatuz eta aplikatuz, errepikatzen duen doktrinaren bitartez". zentzu hertsian  Auzitegi Goreneko Areto guztiek ematen dituzten epaiketen bitartez sortzen dela soilik jurisprudentzia /alega daitezke judizio batean/ Legezko doktrina = jurisprudentzia =/= arauak  arauen ulerpenak baizik  alda daitezke Baita ere  Konstituzio auzitegiak ematen dituen epaiak = arautzat edo eragin arauemailegatik Beste epaitegi eta epaileek emandako iritziak ez dira jurisprudentzia, baina kontuan hartu behar da ( aurrekinak) LZ  gatazka kolektiboak  epai kolektiboak = gauza epaitua banako epaiketarako

13. Zuzenbide printzipio orokorrak • K.Z. 1.4 art  lege eta ohitura ezean zuzenbide printzipio orokorrak aplikatuko dira • ZPOak => 2 zentzu  beste araurik ez dagoenean  iturri osatzailea eta laguntzailea (ordezko araurik)  ordenamendu juridiko osoaren moldatzailea eta argigarriak • ZPO  1, ordenamendu gainetik dagoen errealitatearen islada • 2. Estatuak ezarritako arauen irizpideak,  arauen nukleo ideologikoa = Zuzenbide Positibo ildo nagusiak • Judizioan alegatzeko (errekurtsoak sartzeko ere) Lege- testu edo epai batean egon behar. • ZPO (Oro har ) adid. (eraitzailenak) • Eskuduntza • Modernotasuna • Hierarkia • Berezitasuna • Langilearentzat jite babeslea (pro operario / fabor laboratoris • auto-babes kolektiboa (bai autonomia kolektiboa, • bai auto-babes kolektiboa zentzu hertsian) Lan Zuzenbidean