BÜTÇE’nin TARİHÇESİ : İLK BÜTÇE (Hakkı): Manga Carta OSMANLI DÖNEMİNE BÜTÇE

1. BÜTÇE’nin TARİHÇESİ : İLK BÜTÇE (Hakkı): Manga Carta OSMANLI DÖNEMİNE BÜTÇE

7. Osmanlı Merkezi İdare Gelir ve Giderleri (Akçe Olarak)

10. Ülkemizde batıdaki anlamda ilk bütçe, bundan yaklaşık 150 yıl önce hazırlanan 1863-1864 mali yılı bütçesidir.

11. 150 yıla yaklaşan bu dönem, bütçelerin gösterdiği gelişmeler yönünden başlıca dört bölüme ayrılabilir.

12. 1863-1908 Dönemi : Bu dönem batıdaki anlamda ilk bütçelerin yapıldığı, bütçe ve gider mevzuatının oluşturulmaya başlandığı yıllardır.

13. Bu bütçelerin yapılmaya başlanmasında, Osmanlı Devletine borç vermiş olan yabancı alacaklıların da önemli bir rolü olmuştur.

14. Bu dönemin bütçelerinin özelliği, gelir ve gider tahminlerinin samimi olmayışıdır.

15. Bunda, bütçeye dahil kamu kuruluşlarında bütçe hazırlığında yararlanılabilecek yeterli bilgilerin olmayışı, Maliye Hazinesi dışında diğer nezaretlerin de özel gelirlerinin bulunması ve harcamaların ödeneklere göre gerçekleşmemesi gibi hususlar etkili olmuştur.

16. Kısaca, bu dönemde maliye nazırları bütçenin gelir ve giderleri konusunda diğer nezaretler nezdinde nazım rol üstlenememiş, mali denetim yeterince yapılamamış, bunun sonucunda bütçe disiplini sağlanamamıştır.

17. 1909-1918 Dönemi : 45 yıllık uygulama döneminden sonra, II. Meşrutiyet ile birlikte çağdaş bütçe düşüncesi ve ilkeleri ülkemize girmiştir.

18. Mebusan ve Ayan Meclisleri tarafından kabul edilen 1909 yılı Bütçesi, sistematiği ve muhteviyatı itibariyle, daha sonraki yıllar ve Cumhuriyet dönemi bütçelerine temel oluşturan örnek bütçe olmuştur.

19. 1909 Bütçe Kanunu ile getirilen yenilikler, 1910 yılında kabul edilen Muhasebe-i Umumiye Kanunu ile devamlı hale getirilmiştir.

20. Bir bütçe reformu olan bu düzenlemeler sonucunda bütçeler ilk olarak genellik ve birlik prensiplerine uygun olarak hazırlanmaya başlanmış, maliye nazırları tüm devlet gelir ve giderlerinin hakimi olma imkanını elde etmiştir.

21. Ancak, peşpeşe çıkan Trablusgarp, Balkan ve I. Dünya Savaşları nedeniyle, Osmanlı İmparatorluğu döneminde bu ilkeler tam olarak uygulama imkanı bulamamıştır. Osmanlı İmparatorluğunun kanunlaşan en son bütçesi 1918 yılı Bütçesi olmuştur.

22. 1927-2005 (1050 sayılı Kanun) Dönemi: Cumhuriyet döneminin ilk bütçesi 1924 yılı bütçesidir. Milli Mücadele dönemi giderleri daha ziyada avans kanunları ile gerçekleştirilmiştir.

23. 1927 yılında kabul edilen 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu ile 1910 yılında getirilmiş olan bütçe ilkeleri daha da güçlendirilerek yürürlüğe konulmuştur.

24. Devletin malvarlığına ve bütçesine ilişkin olarak bu Kanunda yer alan esas ve usuller 80 yıla yakın süreyle 2005 yılı sonuna kadar uygulanmıştır.

25. 2006 Yılı ve Sonrası (5018 sayılı Kanun) Dönemi: 80 yıla yakın süre konsolide bütçe (genel ve katma bütçeler) şeklinde devam etmiş olan kamu mali yönetim sistemi, uygulamasındaki sakıncaların giderek artması üzerine, 1050 sayılı Kanun 2003 yılı sonunda kaldırılmıştır.

26. Bunun yerine kabul edilen 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile 2006 yılı başından itibaren, kapsamı daha geniş olan Merkezi Yönetim Bütçesi uygulamasına geçilmiştir.

27. Devlet Toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal örgütlü bir ulusun ya da uluslar topluluğunun oluşturduğu tüzel varlık. ( 1982 Anayasası’nın konuya ilişkin bazı maddeleri şöyledir: 6.Madde : Egemenlik 7.Madde: Yasama yetkisi 8.Madde: Yürütme yetkisi 9.Madde : Yargı yetkisi )

28. Devlet Tüzel Kişiliği Devlet Tüzel Kişiliğini oluşturan kamu idareleri, genel bütçe kapsamındaki kamu idareleridir. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kamu idareleri Devlet Tüzel Kişiliğini oluşturur.

29. Bazı Ekonomik Kavramalar Gayri Safi Milli Hasıla : Bir ekonomide 1 yıllık dönemde üretilen mal ve hizmetlerin toplam parasal ifadesidir. Safi Milli Hasıla : GSMH-Amortismanlar

30. Milli Gelir : a) SMH (piyasa fiyatlarıyla)-Dolaylı vergiler b) SMH (faktör fiyatlarıyla)=MG Kişi Başına Düşen Milli Gelir : Kişi başına milli gelir = MG / Nüfus

31. Milli Gelir Hesaplama Yöntemleri: 1- Üretilen mal ve hizmetlerin toplamı (Üretim Yöntemi) 2- Elde edilen gelirlerim toplamı (Gelir Yöntemi) 3- Tüketim ve yatırım harcamalarının toplamı (Harcama Yöntemi)

32. Gelir Dağılımı : Bir ekonomide yaratılan tüm gelirlerin üretim faktörleri arasında bölüşülmesi

33. A-LORENZ EĞRİSİ YARDIMI

34. B- PİRAMİT YARDIMI

35. Kişisel Gelir Dağılımı: Bir ekonomide yaratılan gelirin veya toplumsal refahın kişiler veya farklı gelir grupları arasında dağılımı.

36. Enflasyon : Fiyatlar genel seviyesinin devamlı yükselmesi veya paranın satın alma gücünü yitirmesi. Çeşitleri : Fiyat enflasyonu, talep enflasyonu, maliyet enflasyonu

37. Büyüme: Milli gelirde zaman içinde meydana gelen artış veya kişi başına düşen milli gelir payının artması.

38. Üretim Faktörleri: • Emek ( Fiyatı ücret) • Toprak (Fiyatı kira veya rant) • Sermaye-Para (Fiyatı faiz) Faiz, para politikasının en önemli aracıdır. • Müteşşebis (Fiyatı kar)

39. Bazı Mali Kavramalar Vergi: Anayasamızın 73. maddesine göre herkes kamu giderlerini karşılamak üzere mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür. Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı maliye politikasının sosyal amacıdır.

40. Vergi, resim, harç ve benzeri yükümlülükler kanunla konulur değiştirilir veya kaldırılır. Vergi, Maliye politikasının en önemli aracıdır.

41. Bütçe Devlet daire ve müesseselerinin bir yıllık gelir ve gider tahminlerini gösteren ve bunların uygulanmasına izin veren bir kanundur.

42. Bütçe’nin Özellikleri Bir yıllıktır ve dolayısıyla geçici bir kanundur, tahminidir ve gelir toplama ve gider gerçekleştirme konusunda hükümetlere yetki verir.

43. Anayasamızın 161.maddesine göre bütçe kanununa bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir hüküm konulamaz.

44. Bütçe Türleri ve Kapsamı 5018 sayılı kamu mali yönetimi ve kontrol kanunu’nun 12.maddesine göre genel yönetim kapsamındaki idarelerin bütçeleri; merkezi yönetim bütçesi, sosyal güvenlik kurumları bütçeleri ve mahalli idareleri olarak hazırlanır ve uygulanır.

45. Kamu idarelerince bunlar dışında herhangi bir ad altında bütçe oluşturulamaz.

46. Bütçe İlkeleri Bütçelerin hazırlanması, uygulanması ve kontrolünde aşağıdaki ilkelere uyulur:

47. Kamu idarelerine bütçe ile verilen harcama yetkisi kamu idarelerinin görev ve hizmetlerinin yerine getirilmesi amacıyla kullanılır.

48. Bütçeler stratejik planlar dikkate alınarak izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle birlikte görüşülür.

49. Tüm gelir ve giderler bütçelerde gayri safi olarak gösterilir. • Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilmemesi esastır. • Bütçelerde gelir ve gider denkliğinin sağlanması esastır.

50. Bütçeler ait olduğu yıl başlamadan önce TBMM veya yetkili organlarca kabul edilmedikçe veya onaylanmadıkça uygulanamaz. *1924 yılı Bütçe Kanunu, vergi tahsilatının keyfi olamayacağını, kanunla mezuniyet verilenler dışında vergi vs. tahsiline emir verenlerin Hıyanet-i Vataniye Kanununa göre cezalandırılacaklarını hüküm altına almıştır.