Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Sosyal Güvenlik Kurumu

1. Çalışma ve Sosyal Güvenlik BakanlığıSosyal Güvenlik Kurumu SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU

2. SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARI İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER

3. Mevcut Kurumlar: Kapsanan Nüfus

4. SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARININ FİNANSMAN YAPISI2005 YILI GERÇEKLEŞMELERİ

5. Mevcut Kurumların Finansman Açığı Artış Eğilimindedir…

6. HAZİNE TRANSFERLERİ

7. Sosyal Güvenlik Sisteminin Mevcut Sorunları

8. Sosyal Güvenlik Sisteminin Mevcut Sorunları • 1-Nüfus yapısındaki değişim; Genç bir nüfusa sahibiz fakat hızla yaşlanıyoruz • 2-Yapısal sorunlar bunmaktadır a)Aktif/Pasif oranı ve çalışabilir nüfusun yaşlı nüfusa oranı b)Her hizmet yılı için hak edilen emekli aylığı bağlama oranı yüksek c) Emekli aylığı ile primlere (veya keseneklere) esas alınan kazanç arasında ilişkinin güçlü olmaması • 3- Mevcut Sistem Yoksulluğa Karşı Yeterince Koruma Sağlayamıyor • 4-Kurumsal yapıdaki problemler

9. 1-Nüfus Yapısındaki Değişim; Genç bir nüfuza sahibiz fakat hızla yaşlanıyoruz

10. 2-Yapısal Sorunlar Bulunmaktadıra)Aktif/Pasif Oranı ve Çalışabilir Nüfusun Yaşlı Nüfusa Oranı (Diğer Ülkeler ve Türkiye, 1990’lı yılların ortalaması)

11. b)Her hizmet yılı için hakedilen emekli aylığı bağlama oranı yüksek…

12. c) Emekli aylığı ile primlere (veya keseneklere) esas alınan kazanç arasında ilişkinin güçlü olmaması • Emekli aylıkları çalışma süresinde elde edilen ücretlerin bir fonksiyonu olması gerekmektedir. • Ancak; • Emekli Sandığında; Keseneğe esas alınan matrah ile ödenen emekli aylığı arasında ilişki çok zayıf. Keseneğe tabi olmayan unsurlar emekli aylığı ile birlikte ödenmekte. • SSK’ da; Asgari ücretli bir kişi net 380 YTL alırken, emekli olduğunda 480 YTL emekli aylığı alabilmekte. SSK’na tabi sigortalıların %60’ı ise asgari ücret veya asgari ücrete çok yakın kazanç üzerinden prim ödemektedir. • Bağ-Kur’da; 1479 sayılı yasa kapsamında emekli olanların asgari 6. basamakta bulunanlara prim ödedikleri gelirin %113,5 oranında emekli aylığı bağlanmakta ve bu her basamakta artmaktadır.

13. Emekli aylıklarının alınan prime oranı

15. Emeklilik Sisteminin Açık Projeksiyonu(GSYİH %)

16. SOSYAL GÜVENLİK REFORMUNUN DÖRT ANA BİLEŞENİ • Bileşen 1- Hak ve yükümlülüklerin eşitlendiği, mali olarak sürdürülebilir tek bir emeklilik sigortası sisteminin kurulması • Bileşen 2- Nüfusun tamamına, eşit, sağlık tesislerinin ortak kullanıldığı, kolay ulaşılabilir ve kaliteli sağlık hizmeti sunumunu finanse eden genel sağlık sigortası sisteminin oluşturulması

17. SOSYAL GÜVENLİK REFORMUNUN DÖRT ANA BİLEŞENİ • Bileşen 3- Dağınık bir halde yürütülen sosyal yardımların merkezi olarak izlenebildiği, nesnel yararlanma ölçütlerine dayalı birsosyal yardımlar sisteminin oluşturulması ve halen sosyal güvenlik kurumları tarafından sürdürülen primsiz ödemelerin toplulaştırılması • Bileşen 4- Bu üç temel işlevin mali kurum disiplini içinde, bütünleşmiş, etkin ve vatandaşlarımızın günlük hayatlarını kolaylaştıracak şekilde sunulduğu yeni kurumsal yapının oluşturulması

18. Sosyal Sigorta Hükümleri

19. Yeni Emeklilik Sigortasının Amaçları • Tüm çalışanlar için nimet-külfet dengesinin eşit olduğu tek bir sistem kurmak, • Norm ve standart birliği sağlamak • Nüfusun yaşlanmasına karşı zamanında önlem almak, • İstihdam üzerinde ilave yük yaratmamak, • Zorunlu ve isteğe bağlı sigortalılığı ülke gerçeklerine uygun şekilde yeniden tanımlamak,

20. Sistemin geneli ile ilgili olarak, • Sigorta hak ve yükümlülüklerinde norm ve standart birliği sağlayan Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 16 Haziran 2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmış, yürürlüğe giriş tarihi ise 1 Ocak 2007 olarak belirlenmiştir. • Bu kanun ile birlikte kamu ya da özel sektörde, bir işverene bağlı ya da serbest olarak çalışıp çalışmadığına bakılmaksızın Türkiye’de çalışan bütün vatandaşların eşit haklara ve yükümlülüklere sahip olacağı tek bir emeklilik sistemi kurulmuştur. • Mevcut sigortalılarımızın emekliliği hak etme koşullarında, prim gün sayısı, emeklilik yaşı ve sigortalılık sürelerinde hiçbir değişiklik olmayacaktır. • Emekli aylığına esas alınacak matrahın hesaplanması, emekli aylığı artış endeksi gibi konularda getirilen değişikliklerden ise, mevcut sigortalılarımız yeni sistemde geçirdikleri süreye göre etkileneceklerdir.

21. Zorunlu sigorta kapsamında sayılmayanlar, • Kendi nam ve hesabına çalışan sigortalılardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkar siciliyle birlikte kanunla kurulu meslek odalarına usulüne uygun kayıtlı olan, kamu idareleri hariç olmak üzere tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar ile tarımda kendi nam ve hesabına çalışanlar gibi bazı sigortalıların asgari ücretin altında gelir elde etmeleri durumunda zorunlu sigorta kapsamı dışında tutularak, isteğe bağlı sigortalı olabilmeleri imkanı tanınmıştır.

22. Sigortalı bildirimi • İşverenler, hizmet akdiyle çalışan sigortalıları sigortalılık başlangıcından önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildireceklerdir. Ancak, İnşaat işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün, Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar, Kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanlar, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren üç ay içinde, Kuruma bildirilebilecektir.

23. Sigortalıların işleri nedeniyle geçici olarak yurt dışında bulunmaları • Hizmet akdiyle çalışan sigortalıların işverenleri tarafından geçici görevle yurt dışına gönderilmeleri ya da kamu görevlisi olan sigortalıların mevzuatlarında belirtilen usûle uygun olarak yurt dışına gönderilmeleri veya kendi nam ve hesabına çalışan sigortalıların sigortalılığa esas çalışması nedeniyle yurt dışında bulunmaları halinde, bu görevleri yaptıkları sürece, sigortalıların ve işverenlerin sosyal sigortaya ilişkin hak ve yükümlülükleri devam edecektir. • Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce çalıştırılmak üzere bu ülkelere götürülen Türk işçileri de bu Kanunun uygulanmasında geçici görevle yurt dışına gönderilmiş sayılacaklardır.

24. Kendi nam ve hesabına çalışan sigortalıların sigortalılıklarının başlangıcı • Gelir vergisi mükellefi olanların gelir vergisi mükellefiyetinin başladığı tarih, şirket ortaklarının şirket ortaklıklarının tescil edildiği tarih, gelir vergisinden muaf olanların ise esnaf ve sanatkâr sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşlarına usûlüne uygun kayıtlı oldukları tarih, tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar için tarımsal faaliyetlerinin kanunla kurulu ilgili meslek kuruluşlarınca tescil edildiği tarih, köy ve mahalle muhtarları için ise seçildikleri tarih esas alınmıştır.

25. Kendi nam ve hesabına çalışan sigortalıların tescili, • Sigortalılık başlangıcından itibaren kendi mevzuatlarına göre kayıt veya tescili yapan vergi dairesi, ticaret sicil müdürlükleri, meslek odaları sigortalı işe giriş bildirgesi düzenleyerek, en geç onbeş gün içinde Kuruma vermekle yükümlüdürler. • Kurum bu bildirim üzerine en geç bir ay içinde tescili yapılan kişilere, sigortalılık hak ve yükümlülüklerinin başladığını bildirecektir. Tarımda kendi nam ve hesabına çalışan sigortalılar için ise sigortalılıklarını kendilerinin bildirmesi öngörülmüştür.

26. İş kazası hükümleri İş kazası; • a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, • b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle veya görevi nedeniyle, sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş veya çalışma konusu nedeniyle işyeri dışında, • c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, • d) Emziren kadın sigortalının, çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, • e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, • meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olay şeklinde tanımlanmıştır. • İş kazasının hizmet akdi ile çalıştırılan sigortalılar bakımından bunları çalıştıran işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde, • Kendi nam ve hesabına çalışan sigortalı bakımından kendisi tarafından, bir ayı geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü içinde, • Kamu görevlileri için ise işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine veya kendi mevzuatlarına göre yetkili mercilere derhal ve Kuruma da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirilmesi gerekir.

27. İş kazası bakımından işverenin sorumluluğu • İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse işveren sorumlu tutulmaktadır. • Bu durumda işveren Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin kendisinden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, tazminle yükümlü tutulmuştur. • İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınmaktadır. • Şayet, iş kazası, kazadan sonraki üç işgünü içinde işveren tarafından Kuruma bildirilmezse, bildirim tarihine kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, Kurumca işverenden tahsil edilir.

28. Prim gün sayısı, • Kural olarak, emekli olmak için 9000 gün prim ödenmesi gerekmektedir. Ancak sigortalılardan 9000 gün prim şartını yerine getiremeyenler yaşlılık aylığı için gerekli olan minimum yaş hadlerine 3 yaş daha eklenmek ve 5400 gün prim ödemek suretiyle de yaşlılık aylığına hak kazanabileceklerdir. • Diğer taraftan, hizmet akdiyle çalışan sigortalılar için, istihdam ilişkilerinin sürekli çalışmayı garanti etmemesi, kısmi çalışma gibi durumlar dikkate alınarak, Kanunun yürürlük tarihinden sonra ilk defa sigortalı olacaklar için prim gün sayısının 7100 gün olması öngörülmüştür. Sonra ki her yıl ilk defa işe girenler için bu süreye 100 gün eklenmek suretiyle, 20 yıllık bir kademeli geçiş ile 9000 gün prim koşuluna ulaşılması öngörülmektedir.

29. Yaşlılık Sigortası

30. Aylıkların artışı, Kazanç Güncellemesi

31. GÜNCELLEME KATSAYISI • Emekli aylıklarının hesabında geçmiş kazançlar dikkate alındığında kullanılan bir metottur. Güncellenen husus kazanç olduğu için kazancı etkileyen unsurlar dikkate alınarak düzenleme yapılmaktadır. • Mevcut sistemde SSK’nda ve Bağ-Kur’da aylık bağlamada güncelleme yapılmaktadır. • 5510 sayılı yasada; • Güncelleme katsayısı= [(Ortalama PEGK artış oranı + TÜFE )/2]+ 1 • Ortalama prime esas günlük kazanç:Kasım ayında tahakkuk eden prim toplamı • Kasım ayında tahakkuk eden prim gün sayısı

32. SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİ Emekli olduktan sonra emekli aylıkları kesilmeksizin tekrar çalışmak isteyenlerin, çalışmaları karşılığı elde ettikleri kazançlarından, prime esas asgari ve azami kazanç arasında olmak üzere % 33,5 ile %39 arasında değişen oranda Sosyal Güvenlik Destek Primi kesilecektir. • SSK %30 oranında sosyal güvenlik destek primi ödemek suretiyle aylıkları kesilmeksizin çalışabilmektedirler. • BAĞ-KUR Yaşlılık aylığı bağlananlardan, çalışmalarına devam edenlerin veya daha sonra çalışmaya başlayanların, yaşlılık aylıklarından % 10 oranında sosyal güvenlik destek primi kesilmektedir. Diğer sosyal güvenlik kanunlarına göre yaşlılık ve malullük aylığı bağlanıp, Bağ-kur kapsamında çalışırsa onikinci gelir basamağının %10`u oranında destek primi ödemektedir. • ES Kural olarak aylıkları kesilmeksizin çalışılamaz.Ancak istisnaları var.

33. SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİ • Sosyal güvenlik destek primine erken emeklilik sistemi ve işsizlik oranının yüksekliği nedeni ile ihtiyaç duyulmaktadır. • Tecrübeli ve çalışabilir bir kişi emekli olduğunda yaşlılık aylığı almaya başlamakta, kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu eş ve çocuğu mevcut mevzuatta hastalık sigortasının, 5510 sayılı Kanuna göre ise GSS’nın kapsamında sağlık güvencesine kavuşmaktadır. • Oysa yeni işe giren genç veya işsiz bir kişi için tüm sigorta kollarına ait primler ödenmek zorundadır. Bu kişinin aynı zamanda iş tecrübesinin bulunmaması halinde de ayrı bir maliyet unsuru ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla bir işveren için tecrübeli ve emekli olmuş bir işçinin maliyeti diğer işçiye göre daha düşüktür. • 2005 yılında SSK’nda yaşlılık aylığından emekli olanların ağırlıklı ortalama yaşı 50, Bağ-Kur’da 53, ES’nda 50’dir.

34. Malullük Sigortası

35. Malüllük Aylığının Minimum Düzeyi

36. İsteğe bağlı sigorta uygulaması • zorunlu sigorta kapsamında olmayan herkesin yararlanabileceği şekilde yeniden düzenlenmiştir. • İsteğe bağlı sigorta prim oranı %32 olacak, bunun % 12 oranı genel sağlık sigortası primi olarak ödenecektir. Kendi nam ve hesabına çalışanlar ile isteğe bağlı sigortalılara 6183 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesine göre erken ödeme indiriminden yararlanabilmek suretiyle bir yıllık primlerini erken ödeyebilmeleri imkanı tanınmaktadır.

37. Prime Esas Kazanç

38. Prim Oranları

39. Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Oranının Tespiti 1- 5510 sayılı yasada: bu konudaki düzenleme 506 sayılı kanun kapsamında işkazası meslek hastalığı prim oranının tespiti ile paraleldir. 2- Prim tarifesi:(5510 sayılı kanunun 83. maddesi 1. fıkrası) hangi iş kollarının hangi tehlike sınıfına girdiği, tehlike sınıf ve dercesine ait prim oranlarının ve tehlike derecelerinin belirlenmesinde uygulanacak esaslar, Çalışma ve Sosyal Güvenlik bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararı ile tespit edilecek. 3- Prim oranının tespiti:(5510 sayılı kanunun 81. maddesi 1. fıkrası c bendi) 83. maddeye göre Bakanlar Kurulu tarafından prim tarifesi esas alınarak işyerinde yapılan işin niteliğine ve tehlike unsurları dikkate alınarak iş kolu tespiti ve kısa vadeli sigorta kolları prim oranı Kurumca tespit edilecek.

40. Geçici işgöremezlik ödeneği ve sürekli işgöremezlik geliri bakımından durum, • Yeni düzenlemeyle kendi hesabına bağımsız çalışanlara işkazası ve meslek hastalığı sigortasının, geçici ve sürekli işgöremezlik geliri ödenmesi, ölüm geliri bağlanması ve cenaze ödeneğinden yararlanabilmeleri imkanı getirilmiştir.Kamu görevlileri de rahatsızlıkları halinde artık sosyal güvenlik kurumundan geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli işgöremezlik geliri alabilecektir.

41. Geçici işgöremezlik ödeneği

42. Aylık Bağlamaya Esas Prime esas kazanç, Sigortalılara aylık veya gelir bağlanırken, tüm çalışma sürelerindeki prime esas kazançları dikkate alınacaktır. Prime esas kazanç ne kadar yüksekse bağlanacak gelir ve aylıklar da o kadar yüksek olacaktır. • Sigortalıların 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce de sigortalılıkları varsa gelir ve aylıklar eski sistemde çalışılan süre kadar eski kanun hükümlerinin, yeni kanunun yürürlük tarihinden sonra çalışılan süre kadar da yeni kanun hükümlerinden etkilenilecek şekilde ikili bir hesaplama yöntemiyle tespit edilecektir.

43. Emzirme ödeneği, Kendi nam ve hesabına çalışan sigortalılar ile kamu görevlisi olan sigortalılar için ilk defa olmak üzere, kadın sigortalılara ve sigortalı erkeğin sigortalı olmayan karısının doğum yapması halinde 6 ay süreyle, brüt asgari ücretin üçte biri miktarında emzirme ödeneği verilecektir. • Evlenme yardımı,İş kazası ve meslek hastalığı ya da ölüm sigortasından aylık almakta olan eş ve çocuklardan evlenenlere ise bir defa olmak üzere ölüm aylığı veya ölüm gelirlerinin bir yıllık tutarında evlenme ödeneği, ölen sigortalıların ailelerine ise brüt asgari ücretin üç katı tutarında cenaze yardımı verilecektir.

44. Teşekkürler…