Liderlik ve Motivasyon

1. Liderlik ve Motivasyon Yrd. Doç. Dr. Alev Elçi

2. Liderlik Teorileri

3. Liderlik kuramlarının gelişimi

4. Büyük Adamlar Kuramı • Thomas Carlyle’in teorisi • Bilimsel anlamda tartışılmaya başlanan liderlik, tarihin büyük adamlarının özgeçmiş hikayelerinden oluşmuştur. • «Tarihtengünümüzeintikaletmiş en eskiçalışmalaragözatıldığında, birliderinsahipolmasıgerekenözellikleresıklıkladeğinildiğigörülmüştür. Bu ilgi, liderlikkavramının, insanoğlununbaşarısıverefahıiçinönemliolmasınınbirsonucuolarakortayaçıkmaktadır.»

5. Büyük Adamlar Kuramı • Zekâ, güvenirlik, cesaret, kararlılıkileinsanıanlamaveonadeğerverme(Savaş Sanatı) • Adaletliolmak, bilgelik, hünerlilikvecesaret (İlyada) • Adalet, ılımlılık, sağgörüvedayanıklılık (Aristotle) • cesaret, özgüven, kararlılık, azim, sorumlulukvegüvenirlik (Hun lideri Atilla) • Zeki, cesur(Machiavelli)

6. Özellikler Kuramı • Liderin sahip olduğu özellikler liderlik sürecinin en önemli etmenidir • Başarılı ve başarısız liderlerin özelliklerinin incelenip, ortaya çıkartılması • Eleştirilerden biri başarılı liderin özellikleri tanımlanırken, tutarlı olmadığı görülmüştür. Diğeri fiziksel karakteristiklere önem vermesi ve kendi içinde karmaşık bir yapıya sahip olmasıdır. • Yapılan araştırmalarda liderlerin sadece sahip oldukları özellikler ile açıklanamayacağı ortaya çıkmıştır

7. Özellikler Kuramı Yaş Boy Cinsiyet Olgunluk Güzel konuşma yeteneği Zeka Yükselme arzusu Kişilerarası iletişim yeteneği Bilgi Kararlılık İnsiyatif kullanabilme Başkalarına güven verme Özgüven İkna gücü Yöneticilik yeteneği Hükmetme İş başarma yeteneği İstek oluşturma yeteneği Dürüstlük Doğruluk

8. Davranışsal Kuramlar • Liderlerin kendi kişisel özelliklerinden çok, nasıl davrandıkları ve ne yaptıklarına odaklanılmıştır • Liderleri başarılı yapan liderin özelliklerinden çok liderlik yaparken gösterdiği davranış biçimi olduğu dur • Lider gruptan bağımsız değildir ve grup içinde değerlendirilir • Eğer davranışlar öğrenilebilirse kişiler eğitilebilir ve daha iyi liderlik etmeleri sağlanabilir

9. Ohio Üniversitesi yaklaşımı • Yapılan araştırma sonucu liderlik davranışı iki bağımsız boyuta indirgenmiştir: • 1. İnsan ilişkilerine dönüklük veya anlayış gösterme: • Liderle grup üyeleri arasında arkadaşlık, karşılıklı güven, saygı, sıcaklık, katılımcı yönetim, çift yönlü iletişim, grup üyelerinin gereksinimiyle ilgilenme • 2. Göreve dönüklük veya yapıyı harekete geçirme: lider iş ve görevleri planlar ve örgütler. İşleyiş hatalarını eleştirir, görevler verir, performans ölçütlerini belirler, kurallara uymayı sağlar, çalışmaları koordine eder, tam kapasite çalışıldığını denetler.

10. Ohio Üniversitesi yaklaşımı • İşbaşındaki yönetimin başarısı için gerekli faktörler: • 1. Grubun sürdürülmesi: kabul edilebilir liderlik davranışı • 2. Hedefe ulaşılması: hedef belirleme, faaliyet düzenleme, hedeflere yönelme, grubun başarısını temsil etme • 3. Grup etkileşimi: üretici bir ortam, rahat çalışma ortamı, en az seviyede anlaşmazlık ve çatışma

11. Ohio Üniversitesi yaklaşımı • Bu modelden çıkabilecek sonuçlar (Can, 1992): • Grup otoriter lider isterse , bu durumda en uygun tarz otoriter lider olacaktır • Grup üyeleri daha az otoriter lider istiyorsa, liderin yapıyı harekete geçirme davranışı tepki görecektir • İş, teknoloji gereği yapısallaşmış ise ve zaman baskısı çok ise, anlayış davranışı gösteren lider başarılı olamayacak; devamsızlık, işten ayrılma, şikayetler artacaktır • İşin doğası bireyin ve grubun kendini gerçekleştirmesini önleyici nitelikte ise bu yoldan güdülemenin yararı olmayacaktır • Astların üstlerle ilişkisi az ise, otoriter liderlik uygun olacaktır • Çalışanlar sürekli ilişki içinde ise liderden yüksek anlayış bekleyeceklerdir.

12. Rensis Likert’in Sistem 4 YaklaşımıMichigan araştırması

13. Likert araştırması • Sistem 1: görev eğilimli otoriter, biçimsel yönetim şekli • Sistem 4: grup çalışması, karşılıklı güvene dayalı ilişkilere eğilimli bir yönetim sistemi • Sistem 2 ve Sistem 3: bu iki ucun arasında orta aşamalardır • Ohio araştırmasından farkı lider davranışlarının kişilere dönük bir uçtan üretime dönük bir karşıt uca kadar yayılan bir süreç olarak ele alınmasıdır • Ohio bu iki uçu bağımsız olarak görür. Michigan ayrıca yöneticinin ne kadar insana dönük bir eğilim, varsa o kadar üretime dönüklükten uzaklaşmış olduğunu söyler

14. Robert Blake ve Jeane MoutonLiderlik ızgarası yaklaşımı • Liderlerin örgütlerde amaçlara ulaşmak için nasıl davrandığını anlatmak için ik faktöre dayanır • 1. Üretime ilgi: politika oluşturma, yeni ürün geliştiğrme, süreçleri iyileştirme, iş yükleme, satışları arttırma da liderlik • 2. İnsana ilgi: hedefe ulaşırken organizasyonun tümüne güvenme, iyi çalışma koşulları sağlama, adaletli bir ücret yapısı oluşturma, çalışanlarla iyi sosyal ilişkiler kurma • 9 ölçekli bir tablo (1 en az ilgi, 9 en fazla ilgi) • 5 tip liderlik

15. Liderlik ızgarası

16. Kaynaklar • Paksoy, H.M. (2008). Küreselleşme, Liderlik ve Liderlik teorileri. Liderlik ve Motivasyon. (Ed.) C. Serinkan.Nobel Yayın:Ankara • Şahin, F. (2012). Büyük adam düşüncesinden liderlikte özellikler kuramına kavramsal bir bakış. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(1).