Workshop 6 De sportvereniging als hefboom voor kinderen en jongeren?

1. Workshop 6De sportvereniging als hefboom voor kinderen en jongeren? Congres Uit de Marge 20 november 2012 Huis van de Sport Berchem

2. Uit de marge van het sportbeleidWerken met jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties binnen sportverenigingen Herhaling titel van presentatie

3. team • onderzoeksteam • Rein Haudenhuyse (Vlaamse Jeugdraad/VUB) • Zeno Nols (VUB) • Filip Coussée (Uit De Marge/UGent) • Marc Theeboom (VUB) • Joris Raskin (VUB) • financierende partners + stuurgroep Cera, Demos, Uit De Marge + VSF, ISB, VVSG, vzw Jong, VTS Workshop 6 – Congres UDM

4. probleemstelling • problematische situatie? • relatie jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties en sportverenigingen • concrete verhalen Workshop 6 – Congres UDM

5. onderzoeksvragen • hoe komt het dat sportverenigingen jongeren in maatschappelijk kwetsbare situaties bereiken? • welke moeilijkheden brengt het bereiken van deze jongeren dan met zich mee? • hoe wordt met deze moeilijkheden omgegaan? Wie helpt hen daarbij, op de diverse niveaus? Workshop 6 – Congres UDM

6. methode • waar? • ‘reguliere’ sportverenigingen • wie? • 50 jongeren • 13 bevoorrechte getuigen • 2 expertgroepen • hoe? • semi-gestructureerde interviews Workshop 6 – Congres UDM

7. methode: de jongeren Academische stuurgroep

8. methode: de BG’s Academische stuurgroep

9. resultaten • beleving van de jongeren • kenmerken van een goede begeleider • uitdagingen van de sportvereniging • ondersteuning Workshop 6 – Congres UDM

10. 1. beleving van de jongeren • betekenis van sport? Sport als hefboom? • Stelling: ‘Sommige mensen zeggen dat door te sporten jongeren die het thuis of op school moeilijk hebben, beter kunnen worden. Dat door te sporten, jongeren hun problemen beter kunnen aanpakken. Geloof jij dat?’ Workshop 6 – Congres UDM

11. betekenis van sport “Sport dat geeft me… een plus. Gaan sporten is ook goed voor uw lichaam, na het sporten ben je moe, voel je je beter in uw lijf … Ik heb geen spijt dat ik nu sport doe. Dat heeft me iets meer gegeven, dat is een voordeel.” (jongen, 17 jaar, Jiu Jitsu, Brussel) Workshop 6 – Congres UDM

12. betekenis van sport “Het kan misschien wel goed zijn voor de jongere om even hun stress en frustratie kwijt te geraken. Maar dat gaat hun problemen niet oplossen en dat gaat hun zeker niet beter maken. Als je gaat sporten en vijf minuten later als je thuiskomt is er een hele hoop zever en ambras dan heeft u dat ook niets opgeleverd hé.” (meisje, 21 jaar, netbal, Antwerpen) Workshop 6 – Congres UDM

13. betekenis van sport • ½ sport ‘helpt’; 20 jongeren ‘misschien’; 5 ‘niet’ • sport als uitlaatklep, stoom aflaten, stress, … • positieve impact: • gezondheid (conditie, goed voelen, …) • sportieve aspecten (sporttechnisch, sterker, beter, …) • sociale en persoonlijkheidsaspect (minder schuchter, …) • zingeving (‘iemand zijn’, …) • sport geen rechtstreekse uitweg, wel ondersteuning, waardering, geborgenheid • meer dan andere maatschappelijke contexten Workshop 6 – Congres UDM

14. 1. beleving van de jongeren Workshop 6 – Congres UDM

15. 1. beleving van de jongeren • waarom blijven? • hoofdzakelijk sociale aspecten (vriendschap, plezier, de groep, ambiance, niet alleen thuis, vrienden meenemen, …) • sportgerelateerde aspecten (sport op zich, sportieve doelen, competitie, beter of sterker worden, …) • ook hier: de coach • praktische zaken zoals afstand en kosten lidmaatschap • extrasportieve activiteiten (!) (kamp, reis, pretpark, feestje, bowlen, teambuilding, …) • sportbegeleider centraal Workshop 6 – Congres UDM

16. 2. goede sportbegeleider Hoe? ... volgens de jongeren … volgens de bevoorrechte getuigen Workshop 6 – Congres UDM

17. … volgens de jongeren • sociale vaardigheden (lachen, plezier, …) • sportgerelateerde vaardigheden (sportkennis, …) • pedagogische vaardigheden (omgaan, praten, …) • groepsdynamische vaardigheden (conflicten, diversiteit, …) • inzicht in de leefwereld van jongeren Workshop 6 – Congres UDM

18. goede sportbegeleider “De coach moet echt iedereen anders aanpakken want de ene is anders dan de andere. Hij moet voelen hoe ze in mekaar zitten, en zich aanpassen. Hij moet ze beter leren kennen door activiteiten te doen en proberen de persoonlijkheid te leren kennen, en ermee praten.” (jongen, 22 jaar, zaalvoetbal, Gent) Workshop 6 – Congres UDM

19. goede sportbegeleider “Ook meer inzicht krijgen in een leefwereld van jongeren in armoede … eens dat die andere mensen, die dat probleem niet hebben, dat door hebben, word je gepest en in de grond geboord en ben je het zwarte schaap. Ik vind dat ze daar wat meer inzicht in moeten krijgen, dat het niet zo simpel is en meer kennis over moeten hebben.” (meisje, 21 jaar, netbal, Antwerpen) Workshop 6 – Congres UDM

20. … volgens de bevoorrechte getuigen • ervaring hebben met de leefwereld (bv. beroepsmatig) • sportgerelateerde eigenschappen (sporttechnisch) • persoonsgebonden eigenschappen (passie, geduld, taal, afkomst, achtergrond, …) • inzicht in processen van sociale uitsluiting en maatschappelijke kwetsbaarheid (signalen, …) • onderbouwd in het werken met een diverse groep aan kinderen en jongeren (visie, open houding, oprechte interesse, …) • pedagogische ondersteuning en mentoring (evaluatie lesgevende jongeren) Workshop 6 – Congres UDM

21. 2. goede sportbegeleider • “Jeugdwerker wordt wel eens de moeilijkste job ter wereld genoemd” (Coussée en Williamson, 2011) • ook (een dergelijke) sportbegeleider? (verschillen, gelijkenissen?) want wel heel veel vaardigheden…  “superman of supervrouw”… • (deels) via bestaande sportopleidingsaanbod gegarandeerd? Workshop 6 – Congres UDM

22. 3. uitdagingen • Vlaamse sportopleidingsaanbod • rekening eigenheid en uitdagingen van deze sportverenigingen? • problematisch voor jongeren (kansen, ervaringen, zelfwaarde, …) • … en sportverenigingen (gebrek sportbegeleiders, mislopen subsidies) • nagenoeg geen gestructureerd aanbod rond maatschappelijke kwetsbaarheid en/of kansarmoede vanuit sportsector Workshop 6 – Congres UDM

23. VL sportopleidingsaanbod “De opleiding is goed, maar voor onze jongeren zijn deze opleidingen niet aangepast aan hun praktische situatie om ze te volgen (…).” “(…) hoe je moet omgaan met moeilijke jongeren, thema’s die met diversiteit te maken hebben die organiseren zij niet. (…) Die opleidingen komen eerder uit de welzijnssector en de jeugdsector. (…) maar de sportsector reageert daar lauw op nog altijd weinig geïnteresseerd op.” Workshop 6 – Congres UDM

24. 3. uitdagingen • uitdagingen in werken met de jongeren • betrekken van ouders • jongeren motiveren om opleiding te volgen • aantrekken autochtone leden (voor verenigingen in aandachtswijken met hoge allochtone populatie) • aanvaarding doelgroep door trainers en externen • omgaan met vooroordelen en discriminatie in eigen sportvereniging (bv. discrimineren, pesten) • opvang jongere gezinsgenoten • bredere vraagstukken (bv. onwettig verblijfstatuut) Workshop 6 – Congres UDM

25. 3. uitdagingen • uitdagingen m.b.t. de werking Workshop 6 – Congres UDM

26. 4. ondersteuning • “die jeugdverenigingen die het meest diverse doelpubliek bereiken, hebben het meeste moeite om te overleven” (De Pauw e.a., 2010) • Maar • sportbovenbouw (sportfederaties, Bloso, ISB, VSF, …) relatief afwezig; pas recent zeer traag op gang • grote afstand ervaren met de federatie en gebrekkige communicatie; proactieve houding achterwege • gemeentelijke ondersteuning verschilt, vaak enkel subsidies; hangt sterk af van plaatselijke sportdienst of aanwezigheid van mensen die deze kaart willen trekken Workshop 6 – Congres UDM

27. 4. ondersteuning • voornamelijk ondersteuning van lokale en bovenlokale partners • thema- en doelgroepgerichte sociale organisaties • scholen, de8 vzw, Foyer vzw, Buitenschoolse Opvang (IBO), Jeugd en stad (JES), vzw Jong, Kras, … • school bleek goede partner in het aanspreken en opvolgen van jongeren (vb. brede school), wel nood aan inzetbare krachten • inhoudelijke ondersteuning (knowhow, mankracht, netwerk, …) Workshop 6 – Congres UDM

28. conclusie • maatschappelijke betekenis jongeren groot • sportbegeleid(st)er centraal in creëren van betekenis en zingeving, maar bestaande (sport)opleidingsaanbod te weinig gericht op sociaal-pedagogische vorming •  vereniging: nood aan pedagogische ruimte en vrijheid •  beleid bepalend (lokaal, bovenlokaal) • kloof tussen praktijk en beleid • ondersteuning vaak gefragmenteerd en niet toereikend • goede praktijken ‘uit de marge’ van (sport)beleid Workshop 6 – Congres UDM

29. conclusie • naar een lokaal geïntegreerd beleid? • (jeugd-)sportbeleid gedeeltelijk integreren in een breder jeugdbeleid? • en omgekeerd: bredere jeugdbeleid ondersteuning aan een sociaalpedagogisch sportbeleid? • … ruimte bieden voor experiment en grassroots initiatieven • professionalisering noodzakelijk maar niet inherent goed •  hoe? • vrijwilligers t.o.v. professionals? • bruggen bouwen • ook buiten de sportsector • … Workshop 6 – Congres UDM

30. zeno.nols@vub.ac.be reinhard.haudenhuyse@vub.ac.be Workshop 6 – Congres UDM