GIDA GÜVENİLİRLİĞİNDE GLOBAL YAKLAŞIMLAR VE TÜRKİYE

1. GIDA GÜVENİLİRLİĞİNDE GLOBAL YAKLAŞIMLAR VE TÜRKİYE PROF. DR. İRFAN EROL GENEL MÜDÜR GIDA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

2. İÇİNDEKİLER • TARIMSAL ÜRETİM • GIDA GÜVENLİĞİNDE HEDEFLER • GIDA GÜVENİLİRLİĞİ POLİTİKASI/YAPILAN ÇALIŞMALAR

3. TARIMSAL ÜRETİM • Dünya nüfusunun 2050 yılında 9,6 milyara ulaşması beklenmektedir. Hızlı nüfus artışı ve demografik yapının değişmesi toplumların daha fazla ve güvenilir üretim yapmasını zorunlu kılmaktadır. • Her insanın yaşamı boyunca, uygun kalite ve miktarda, güvenilir gıdaya ulaşabilme hakkı bulunmaktadır. • Yeterli ve güvenilir gıda üretimi ve tüketimi, tüm toplumların öncelikli ve stratejik konularından biridir.

4. TARIMSAL ÜRETİM • Farklı iklim bölgelerine sahip olan ülkemizde yetiştirilen tarımsal ürün yelpazesi geniştir. • Türkiye, 75 milyon nüfusun ve 32 milyon turistin gıda ihtiyacını karşılamakta ve 188 ülkeye 1663 çeşit tarımsal ürün ihraç etmektedir. • Türkiye; • Tarımsal ekonomik büyüklükte dünyada 7. sıraya, • Avrupa’da ise 1. sıraya yükselmiştir. • Gıdada, 2011 yılında ihracatımız 14 Milyar USD olarak gerçekleşmiş olup, 2012 yılında % 5,8 artarak yaklaşık 16 Milyar USD’yeyükselmiştir.

5. BİTKİSEL VE HAYVANSAL ÜRETİM VERİLERİ • Bitkisel üretim • Tahıl 33 milyon ton • Yağlı tohumlu bitkiler 1.8 milyon ton • Meyve 18 milyon ton • Sebze 28 milyon ton • Hayvan-Hayvansal üretim • Büyükbaş 14 milyon • Küçükbaş 35 milyon • Yumurta tavuğu 85 milyon • Et tavuğu 169 milyon • Kırmızı et 916 bin ton • Kanatlı eti 1.7 milyon ton • Süt 17.5 milyon ton • Bal 89 milyon ton • Yumurta 15.6 milyar

6. GIDA GÜVENLİĞİNDE HEDEFLER • Bitkisel hastalık-zararlar ile hayvan hastalıklarıyla etkin mücadele etmek • Güvenilir gıda ve kaliteli ürünlere erişilebilirliği sağlamak • Tarımsal ve ekolojik kaynakların sürdürülebilir kullanımını temin etmek • Kırsal alanda yaşam standardını yükseltmeye yönelik politika belirlemek ve uygulamak Öncelik; gıda güvenilirliğinin sağlanması ve tüketici sağlığının korunmasıdır.

7. GIDA GÜVENİLİRLİĞİ POLİTİKASI • Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenilirliği • Kodeks Alimantarius ve AB müktesebatı ile uyumlu mevzuat • Tüketiciye güvenilir gıda arzı • Tüketici sağlığının korunması • Tüketici haklarının korunması • Sürdürülebilir ve etkin denetim ve kontrol • Sektörde haksız rekabetin önlenmesi • Ülke ihracatının geliştirilmesi

8. ÇİFTLİKTEN SOFRAYA GIDA GÜVENİLİRLİĞİ YAKLAŞIMI Yaklaşık 25 bin veteriner hekim, ziraat mühendisi, gıda mühendisi ve diğer mesleklerden oluşan büyük bir kadro Tüketici Menfaatleri ve Çevrenin Korunması

9. TÜKETİCİ SAĞLIĞI VE GIDA GÜVENİLİRLİĞİ • Uygulamalarımızda; • Avrupa Birliği müktesebatı • FAO/WHO standartları • Global olarak kabul görmüş bilimsel temellere dayalı yaklaşımlar • temel alınmaktadır.

10. GIDA VE KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GENEL MÜDÜR GENEL MÜDÜR YARDIMCISI GENEL MÜDÜR YARDIMCISI GENEL MÜDÜR YARDIMCISI BİTKİ KORUMA ÜRÜNLERİ DAİRE BAŞKANLIĞI BİTKİ VE BİTKİSEL ÜRÜNLER SINIR KONTROL DAİRE BAŞKANLIĞI HAYVAN SAĞLIĞI VE KARANTİNA DAİRE BAŞKANLIĞI VETERİNER SAĞLIK ÜRÜNLERİ VE HALK SAĞLIĞI DAİRE BAŞKANLIĞI BİTKİ SAĞLIĞI VE KARANTİNA DAİRE BAŞKANLIĞI GIDA KONTROL VE LABORATUVARLAR DAİRE BAŞKANLIĞI GIDA İŞLETMELERİ VE KODEKS DAİRE BAŞKANLIĞI HAYVAN VE HAYVANSAL ÜRÜNLER SINIR KONTROL DAİRE BAŞKANLIĞI YEM DAİRE BAŞKANLIĞI İDARİ İŞLER VE KOORDİNASYON HİZMETLERİ DAİRE BAŞKANLIĞI RİSK DEĞERLENDİRME DAİRE BAŞKANLIĞI

11. SINIR KONTROL NOKTALARI/ARAŞTIRMA ENSTİTÜLERİ/LABORATUVARLAR • VETERİNER KONTROL ENSTİTÜLERİ • 8 Veteriner Kontrol Enstitüsü/Etlik Veteriner Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü • Şap Enstitüsü Müdürlüğü • GIDA VE YEM ANALİZİ • 39 Bakanlık Gıda Kontrol Laboratuvarı • Ulusal Gıda Referans Laboratuvarı • Bursa Gıda, Yem Kontrol Merkez Araştırma Enstitü Müdürlüğü • 85 Özel Gıda Kontrol Laboratuvarı • Akreditasyon: • 29 Bakanlık Gıda Kontrol Laboratuvarı • 69 Özel Gıda Kontrol Laboratuvarı • Analiz çeşidi sayısı: 1097 • SINIR KONTROL NOKTALARI • 8 Veteriner Sınır Kontrol Noktası Müdürlüğü • Ambarlı Veteriner Sınır Kontrol Noktası Müdürlüğü (faaliyete geçirilme aşamasındadır) • 14 yeni Veteriner Sınır Kontrol Noktası kurulması için gerekli çalışmalar devam etmektedir • ZİRAİ KARANTİNA MÜDÜRLÜKLERİ • 12 Zirai Karantina Müdürlüğü

12. BİTKİ SAĞLIĞINA YÖNELİK ÇALIŞMALAR • Son 11 yılda bitkisel üretim (tarla+meyve+sebze) 13 Milyon ton artarken, zirai ilaç kullanımının %27 azaltılarak 55 Bin tondan, 40 Bin tona düşürülmesi • Süne mücadelesinde kullanılan ilaç miktarının 901 Tondan 135 Tona, emgili dane oranının yüzde 3,8’den, binde 6,9’a düşürülmesi • Metil bromür uygulamasına son verilmesi • Ülkemizdeki pestisit kullanımının yaklaşık üçte bir oranında azaltılması: • (55 bin tondan 40 bin tona) • AB ile uyum kapsamında ruhsatlı olan 181 pestisit etkili maddesinin yasaklanması • Havadan kimyasal ilaç ve gübreleme uygulamalarının yasaklanması • Reçeteli satış ve bitki koruma ürünlerinin (BKÜ) uygulayıcısı sertifikası • Bitki koruma ürünleri kayıt zorunluluğunun getirilmesi • Çiftçi eğitim ve yayım faaliyetleri • Biyolojik ve biyoteknik mücadelenin desteklemesi • Pestisitlerin yeni ve etkili formülasyonları • Zirai mücadelede hasat öncesi denetim uygulamaları

13. HASAT ÖNCESİ PESTİSİT DENETİMİ • Hatalıpestisitkullanımınınönlenmesiamacıylaörtüaltı, bağ, bahçevetarlagibiüretimalanlarındaHasatÖncesiDenetimProgramıyürütülmektedir. • 2013 yılının ilk 8 aylıkdönemdeAB’neyapılanihracatürünlerindenpestisitkalıntısınedeniylealınanbildirimsayısında 2012 yılınınaynıdöneminegöre % 54 oranındaazalmagörülmüştür.

14. HASAT SONRASI PESTİSİT DENETİMİ • Hasat Sonrası Pestisit Kalıntısı Denetimleri: • hal giriş noktaları • paketleme tesisleri • toptan ve perakende satış noktaları

15. HAYVAN SAĞLIĞI ÇALIŞMALARI • Trakya’nın Şap Hastalığından Aşılı Arilik Statüsü 27 Mayıs 2010 tarihinde Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı (OIE) tarafından onaylanmıştır. • 34 adet kara hayvanı hastalığı ile 17 adet su hayvanı hastalığı ihbarı zorunlu hastalıklar listesine alınmıştır. • Veteriner tıbbi ürünlerin üretim yerleri için GMP (İyi Üretim Uygulamaları) şartı getirilmiştir. • Koyun ve Keçilerin Elektronik Kimliklendirilmesi ve Kaydı Projesi • Sığır Tüberkülozu ve Sığır Brusellozu hastalıkları ile etkin mücadele etmek, bunun yanında da süt sektörüne kaliteli süt temin etmek amacıyla “Hastalıktan Ari İşletmelerin Desteklenmesi Projesi” uygulanmaktadır. • Bruselloz, şap, kuduz, sığır tüberkülozu hastalıklarının kontrolü çalışmaları • Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Kayıt Sistemi (TURKVET)

16. SALMONELLA VE DİĞER GIDA KAYNAKLI ZOONOTİK ETKENLERİN KONTROLÜ • Zoonozlarve zoonotik etkenler, ilgili antimikrobiyal direnç ve gıda kaynaklı salgınların izlenmesi yönetmeliği yayımlanmıştır. • KanatlıHayvanlardanveGıdalardanSalmonellaİzlenmesiveKontrolProgramlarınınGeliştirilmesi projesi hazırlanmıştır. • AB’nin 2160/2003/EC, 1177/2006/EC ve 2007/407/EC sayılı mevzuatında uyumlu olarak hazırlanan Salmonella ve Belirlenmiş Diğer Gıda Kaynaklı Zoonotik Etkenlerin Kontrol Altına Alınması Hakkında Yönetmelik Taslağı yayımlanmak üzeredir.

17. HAYVAN REFAHI ÇALIŞMALARI • Hayvan refahı mevzuat alt yapısı oluşturulmuş, yetiştiriciler bilgilendirilmiştir: • Deneysel ve Diğer Bilimsel amaçlarla Kullanılan Hayvanların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmelik • Çiftlik Hayvanlarının Refahına İlişkin Yönetmelik • Hayvanların Nakilleri Sırasında Refahı ve Korunması Yönetmeliği

18. GIDANIN RESMİ KONTROLLERİ • Resmi kontroller, risk esasına göre yürütülmektedir. • Toplam işletme sayısı: 529651 • Kayıta tabi işletme sayısı: 524047 • Onaya tabi işletme sayısı: 5604 • Kontrol görevlisi sayısı: 5.035 Tablo 3- GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI GENEL GIDA DENETİM SONUÇLARI

19. GIDANIN RESMİ KONTROLLERİ • Tablo 4- GIDA KONTROL LABORATUVARLARINDA İNCELENEN NUMUNE SAYILARI

20. GIDANIN RESMİ KONTROLLERİ • Tüketici sağlığının korunması ve güvenilir gıda arzının sağlanması amacıyla ürün ve risk bazında değerlendirmeler yapılarak Yıllık Gıda Kontrol Planı hazırlanmaktadır: • -2012 yılı Gıda Kontrol Planı; 72 ürün grubunda uygulanmış, 25.252 numune alınmıştır. • -2013 yılı Gıda Kontrol Planı; 34 ürün grubunda uygulanmaktadır. 14.268 numune planlanmıştır. • Arıcılık ürünleri, bal, çiğ süt, süt ve süt ürünleri, unlu mamuller, gıda satış ve toplu tüketim yerlerine yönelik olarak toplam 8 adet İyi Hijyen Uygulamaları Rehberi basılmıştır. • Gıda güvenilirliğinin temini, üretici ve tüketici menfaatleriyle halk sağlığının korunması, gıda işyerlerinin iyileştirilmesi ve kalite standardizasyonlarının sağlanması amacıyla gıda işyerlerinin ödüllendirilmesi ve teşvik edilmesi sağlanacaktır.

21. AB’ye İHRACATTA GELİŞMELER • 03.04.2013 tarihi itibariyle AB’ye süt ürünleri ihracatına yeniden başlanmıştır. AB’ye ihracatta onaylı işletme sayısı 6 (altı) adettir. • 25 Ocak 2010 tarihinden itibaren 669/2009/EC kapsamında Kabak, Armut, Domates ve Biberin, AB’ye ithalatında %10 sıklıkla denetim yapılmaktadır: • 08 Mayıs 2011 tarihinde kabak ve armut listeden çıkartılmıştır. • 01 Ekim 2013 tarihi itibariyle ülkemiz menşeli domates listeden çıkartılmıştır.

22. RESMİ KONTROL SONUÇLARININ KAMUOYUNUN BİLGİSİNE SUNULMASI

23. OKUL KANTİNLERİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR • OkulKantinlerineDairÖzelHijyenYönetmeliğiile okul bünyesinde faaliyet gösteren işyerleri ile gıdaların güvenilirliği ve kontrolüne ilişkin esaslar belirlenmiştir. • Okul Kantinlerine Dair Özel Hijyen Kılavuzu” yayımlanmıştır. • Okul kantinlerinde çalışanlarıngıda güvenilirliği, sağlığın korunması ve hijyen konularında eğitilmeleri sağlanmaktadır. • MEB ve SB işbirliği içerisinde, 24.723 MEB' na bağlı gıda işletmeleri çalışanı ve 17.603MEB Personeli olmak üzere toplam42.326 kişiye eğitim verilmiştir. Ayrıca; Okul Sütü Programına kapsamı genişletilerek devam edilmiştir.

24. ET VE ET ÜRÜNLERİ İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER • Kırmızı et ve kanatlı etinin karışım halinde ürünlerde kullanılması yasaklanmıştır. • Mekanik olarak ayrılmış etlerin et ürünlerinde kullanımı yasaklanmıştır. • Etiketlenmesinde yapılan yeni düzenleme ile tüketicilerin ürün satın alırken doğru bilgilendirilmesi sağlanmıştır.

25. GIDA TAKVİYELERİ İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER “Takviye Edici Gıdaların İthalatı, Üretimi, İşlenmesi ve Piyasaya Arzına İlişkin Yönetmelik” ile Takviye Edici Gıda Komisyonu ve Bitki Danışma Kurulu oluşturulmuştur. • Bakanlığımızdan “onay” alınması zorunluluğu, • Doğasını gösteren bir isim taşıması zorunluluğu, • Tüketilmesi tavsiye edilen günlük porsiyon miktarı ve uyarıların etikette bildirilmesi zorunluluğu getirilmiştir. Ürünlerin takibinin yapılmasına yönelik yeni düzenlemeler yapılmıştır.

26. EKMEK İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER • Buğday ununda C vitamini dışında hiçbir gıda katkı maddesine izin verilmemektedir. • Ekmekte kepek oranı artırıldı, tuz oranı düşürülmüştür. • Ambalajsız olarak piyasaya arz edilen ekmekte sadece buğday unu, maya, az miktarda tuz ve su bulunması sağlanmıştır. • Ekmek İsrafının Önlenmesi amacıyla geniş boyutlu bir kampanya başlatılmıştır. • Ekmekte kalitenin artırılması ve tam buğday unundan yapılan ekmeğin tüketiminin yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır.

27. TUZ KULLANIMINA YÖNELİK DÜZENLEMELER • Etiketüzerinde “TUZU AZALTIN, SAĞLIĞINIZI KORUYUN” ibaresi zorunludur. • Ekmekte tuz miktarı %2’den % 1,5’a, • Pul kırmızı biberde tuz miktarı %9’dan %7’ye, • Pastırmadaki tuz miktarı %8,5’dan %7’yedüşürülmüştür. • Salça, peynir ve zeytinde tuz kullanımının azaltılmasına yönelik çalışmalar mevcuttur. • Kaynağına göre tuzların çeşitleri tanımlanması, • Bulaşan miktarlarının belirlenmesi zorunludur. Bu düzenlemeler ile Dünya Sağlık Örgütü tarafından günlük 5 gramın altında tüketimi önerilen anacak ülkemizde kişi başı günlük tüketimi 15 gram olan tuz kullanımının azaltılması ve sağlık beslenme hedeflenmektedir.

28. ALO 174 GIDA İHBAR VE ŞİKAYET HATTI Alo 174 Gıda İhbar ve Şikayet hattı 14 Şubat 2009 tarihinde hizmet vermeye başlamıştır. PROJENİN AMACI: • Gıda ile ilgili her türlü konuda başvuruları etkin ve en hızlı şekilde çözüme kavuşturmak • Gıda konulu hizmetlere ilişkin çağrıların, tek bir merkez tarafından kontrolünü sağlamak • Başvurular için 7 gün 24 saat ulaşılabilmesine aracı olmak • Elektronik ortamda iletilen başvuruların takibini kolaylaştırmak • Vatandaş memnuniyetini üst seviyede tutmak

29. ALO 174 GIDA GEÇERLİ BAŞVURU SAYISI • 1.019.048 çağrı geldi, 193.281 kayıt altına alındı, 190.260 adedi cevaplanmıştır. • Başvuru sonrası yapılan denetimlerde %14,43 oranında (26.462 ihbar/şikayet) cezai işlem uygulanmıştır. Şekil 3- Başvuru nedeni Şekil 2- Başvuru dağılımı Şekil 1- Başvuru sayısı

30. YEMİN RESMİ KONTROLLERİ • Yıllık “Yem Kontrol Programı” kapsamında uygulanmaktadır. • AB’nin 1831/2003/EC düzenlemesine uygun olarak antibiyotiklerinyemkatkımaddesiolarakkullanımı21.01.2006 tarihinde yasaklanmıştır. • 2014 yılında antibiyotik analizleri için alınacak numunelerin 2013 yılına göre iki katına (1651 numune) çıkarılması ve denetimlerin özellikle kanatlı çiftliklerinde yapılması planlanmıştır.

31. www.gkgm.gov.tr