METODY WYODRĘBNIENIA PODMIOTÓW ZAGROŻONYCH

1. WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE METODY WYODRĘBNIENIA PODMIOTÓW ZAGROŻONYCH

2. OCENASTANU EKONOMICZNO-FINANSOWEGO BENEFICJENTA / OPERATORA • przesłanki analizy • narzędzia analizy • metody prognozowania bilansu, rachunku zysków i strat, bilansu przepływów pieniężnych • ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej beneficjenta / operatora Narzędzia oceny - do wniosku aplikacyjnego beneficjent powinien dołączyć sprawozdanie finansowe co najmniej za ostatni rok obrachunkowy).

3. Przesłanki badania stanu ekonomiczno finansowego beneficjenta / operatora • potrzeba oceny zdolności finansowej beneficjenta Wskazane jest dokonanie oceny inwestora czy posiada niezbędne zasoby finansowe dla zapewnienia wkładu własnego w przedsięwzięcie i jego utrzymania w fazie eksploatacji oraz czy jego stan ekonomiczno-finansowy daje wystarczającą rękojmię utrzymania się na rynku, a tym samym realizacji celów projektu. b) niemożność udzielenia pomocy w ramach programów operacyjnych przedsiębiorstwom w trudnej sytuacji ekonomicznej (przedsiębiorstw zagrożonych) Rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. w sprawie wyłączeń blokowych, a także inne przepisy dotyczące zasad udzielania pomocy publicznej w ramach funduszy strukturalnych nie mają zastosowania do pomocy dla zagrożonych przedsiębiorstw. c) wykorzystanie analizy kondycji ekonomiczno-finansowej beneficjenta do określenia jego pozycji ratingowej oraz ustalenia indywidualnej stopy referencyjnej (stopy dyskontowej) przy pomocy której obliczona będzie bieżąca wartość udzielonej pomocy Badanie stanu ekonomiczno finansowego beneficjenta spoczywa na instytucji udzielającej pomocy. Mając na uwadze trwałość projektu w kręgu zainteresowań powinien pozostawać także operator (jeżeli jest to podmiot inny niż beneficjent). Zapewnienie co do braku zagrożenia trwałości projektu w aspekcie stanu ekonomiczno-finansowego operatora powinien przedstawić podmiot zamierzający mu powierzyć projekt czyli beneficjent.

4. Trzy poziomy identyfikacji przedsiębiorstwa znajdującego się w trudnej sytuacji ekonomicznej (przedsiębiorstwa zagrożonego) Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń blokowych, Przedsiębiorstwo znajdujące się w trudnej sytuacji ekonomicznej to przedsiębiorstwo uznane za zagrożone. Stosuje się następujące definicjeprzedsiębiorstw zagrożonych: 1.Definicja pełna - określona w pkt 9 – 11 Komunikatu Komisji w sprawie wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw. Stosuje się ją dla przedsiębiorstw dużych. 2.Definicja uproszczona (pkt 10 Wytycznych) - wg punktu 10 powyższych wytycznych. Stosuje się ją do małych i średnich przedsiębiorstw działających trzy i więcej lat. (wyłączono możliwość uznania MŚP za zagrożone w przypadkach mniej oczywistych tj. gdy występują „typowe oznaki” zagrożenia) 3.Definicja ograniczona tylko do przypadku objęcia przedsiębiorstwa postępowaniem w sprawie niewypłacalności. Stosuje się ją do małych i średnich przedsiębiorstw, które działają krócej niż trzy lata (poza przypadkiem postępowania w sprawie niewypłacalności nie uważa się ich za zagrożone odnośnie tego okresu).

5. Pełna definicja przedsiębiorstwa znajdującego się w trudnej sytuacji ekonomicznej (przedsiębiorstwa zagrożonego) • Wg Komunikatu Komisji w sprawie wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw (Dz.Urz. UE C 244 z 01.10.2004, str. 2) Komisja uważa przedsiębiorstwo za zagrożone, jeżeli nie jest ono w stanie powstrzymać strat, które prawie na pewno doprowadzą to go do zniknięcia z rynku w perspektywie krótko- lub średnioterminowej (pkt 9 Wytycznych). • Przedsiębiorstwo jest w szczególności uznane za zagrożone w następujących okolicznościach (pkt 10 Wytycznych): • w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzial­nością, jeżeli ponad połowa jej zarejestrowanego kapitału została utracona, w tym ponad jedna czwarta tego kapitału w okresie poprzedzających 12 miesięcy, lub • w przypadku spółki, której przynajmniej niektórzy członkowie są w sposób nieograniczony odpowie­dzialni za długi spółki, jeżeli ponad połowa jej kapitału według sprawozdania finansowego została utracona, w tym ponad jednaczwarta w okresie poprzedzających 12 miesięcy, lub • niezależnie od rodzaju spółki, jeżeli spełnia ona kryteria w prawie krajowym w zakresie podlegania zbiorowej procedurze upadłościowej.

6. Pełna definicja przedsiębiorstwa znajdującego się w trudnej sytuacji ekonomicznej (przedsiębiorstwa zagrożonego) cd. • Nawet gdy nie zachodzi żadna z okoliczności wymienionych powyżej, przedsiębiorstwo może nadal być uznane za zagrożone, w szczególności gdy występują typowe oznaki, takie jak (pkt 11 Wytycznych): • rosnące straty, • malejący obrót, • zwięk­szanie się zapasów, • nadwyżki produkcji, • zmniejszający się przepływ środków finansowych, • rosnące zadłużenie, • rosnące kwoty odsetek • zmniejszająca się lub zerowa wartość aktywów netto.

7. Postępowania dotyczące niewypłacalności wg prawa polskiego -ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze Przesłanki ogłoszenia upadłości: • Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. • Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań. • Dłużnika będącego osobą prawną uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje. Wniosek o ogłoszenie upadłości składa: • dłużnik - ma on obowiązek złozenia wniosku jeśli wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości • wierzyciel (uprawnienie) • inne uprawnione podmioty, w tym organ udzielający pomocy - w stosunku do dłużnika, któremu została udzielona pomoc publiczna o war­tości przekraczającej 100 tys euro Dwie formy upadłości: • upadłość dłużnika z możliwością zawarcia układu • upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika

8. Praktyczny sposób identyfikacji przedsiębiorstwa zagrożonego w odniesieniu do MŚP wg z definicji uproszczonej 1. W spółkach kapitałowych oraz spółkach osobowych KSH (kapitał zakładowy jest tu względnie stabilny) Jeżeli bilans spółki wykaże, że suma strat za ostatni rok obrotowy oraz za lata go poprzedzające przekracza połowę kapitału zakładowego spółkę oraz jednocześnie strata za ostatni rok obrotowy przekracza czwartą część kapitału zakładowego, taką spółkę należy uważać za zagrożoną. Uwaga: w przypadku gdy spółka odniosła część strat na pomniejszenie (umorzenie) kapitału zakładowego, dla celów ustalenia relacji j.w. należy operację tę odwrócić. Por. Art. 233 § 1 i Art. 397 KSH Jeżeli bilans sporządzony przez zarząd wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego (w przypadku spółki z o.o.) lub jedną trzecią kapitału zakładowego (w przypadku spółki akcyjnej), zarząd jest obowiązany niezwłocznie zwołać zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie) w celu powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki.

9. Praktyczny sposób identyfikacji przedsiębiorstwa zagrożonego w odniesieniu do MŚP wg z definicji uproszczonej cd. 2. W spółkach cywilnych i przedsiębiorstwach osób fizycznych prowadzonych na własny rachunek (kapitał właścicielski jest tu zmienny) Jeżeli łączna wartość kapitału własnego firmy wyniesie wg bilansu za ostatni rok obrotowy mniej niż połowę wartości początkowej kapitału właścicielskiego (założycielskiego) oraz jednocześnie strata za ostatni rok obrotowy przekracza czwartą część powyższej wartości kapitału właścicielskiego, taką firmę należy uważać za zagrożoną.

10. Minimalny kapitał zakładowy wynosi:

11. Sprawozdawczość finansowa jako źródło informacji do analizy stanu ekonomiczno-finansowego: Zakres prowadzenia przez firmy sprawozdawczości finansowej wynika z: • ustawy o rachunkowości • ustawy Kodeks Spółek Handlowych • przepisów podatkowych • potrzeb własnych firmy Zgodnie z art. 10’ KSH „Jeżeli spółka osobowa nie jest obowiązana do prowadzenia ksiąg rachunkowych na podstawie ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (…), przepisy kodeksu, które przewidują konieczność sporządzania sprawozdania finansowego, wykonuje się w oparciu o podsumowanie zapisów w podatkowej księdze przychodówi rozchodóworaz innych ewidencji prowadzonych przez spółkę dla celów podatkowych, spis z natury, a także inne dokumenty pozwalające na sporządzanie tego sprawozdania.”

12. Zakres prowadzenia rachunkowości a forma opodatkowania podatkiem dochodowym

13. Ocena zagrożenia przedsiębiorstwa wg szczegółowych kryteriów określonych w Komunikatu Komisji w sprawie wytycznych wspólnotowych dotyczących pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstwWskaźniki oceny sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa wg kryteriów zagrożenia określonych w pkt 10 Komunikatu Komisji

14. Ocena zagrożenia przedsiębiorstwa wg szczegółowych kryteriów cd.

15. Wieloczynnikowy model przewidywania bankructwa E. Altana (formuły Z-Score) • Wskaźniki Z-Score łączą w sobie często stosowane wskaźniki finansowe, którym z punktu widzenia ich znaczenia dla oszacowania prawdopodobieństwa bankructwa, nadano różna wagę. • Badania mierzące efektywność Z-Score na rynku amerykańskim pokazały, iż model skutecznie przewiduje bankructwo z prawdopodobieństwem 72%-80%. • Generalnie, można przyjąć, że utrzymywanie się firmy w strefie końcowej rankingów w przeciągu ostatnich 3 - 4 lat skutkuje zazwyczaj upadłością

16. Formuły Z-score: Z-score (Public Companies) = 1,20 (X1) + 1,40 (X2) + 3,30 (X3) + 0,60 (X4) + 0,99 (X5) Z’-score (Private Companies) = 0,717(X1) + 0,847 (X2) + 3,107 (X3) + 0,420(X4) + 0,998 (X5) Z score (non-manufacturing company) = 6.56(X1) + 3.26(X2) + 6.72(X3) + 1.05(X4) X1 = (Aktywa bieżące – Zobowiązania krótkoterminowe) / Aktywa całkowite X2 = Zatrzymany zysk z lat poprzednich / Aktywa całkowite X3 = EBIT / Aktywa całkowite X4 = Kapitalizacja rynkowa / Zobowiązania całkowite w formule stosowanej dla spółek niepublicznych wartość rynkową kapitału własnego zastępuje się jego wartością księgową X5 = Przychody / Aktywa całkowite w formule dla spółek nieprzemysłowych parametr X(5) został wyłączony

17. Zysk zatrzymany – wg rozumienia Altmana to skumulowany wynik finansowy w ciągu całego okresu jego funkcjonowania przedsiebiorstwa. W uproszczeniu za skumulowany wynik finansowy uznaje się sumę kapitału/funduszu zapasowego i rezerwowego oraz nie podzielonego wyniku finansowego (zysku ze znakiem plus, a straty ze znakiem minus). Faktycznie kapitał zapasowy i rezerwowy mogą tworzyć inne nie związane z wygospodarowanym wynikiem finansowym pozycje jak agio, dopłaty właścicieli. Z drugiej strony część wygospodarowanego zysku mogła zostać przeznaczona na zwiększenie kapitału zakładowego. EBIT (Earnings before interest and taxes) = wynik ze sprzedaży + saldo na pozostałych przychodach i kosztach operacyjnych lub EBIT = zysk brutto + koszty finansowe - przychody finansowe

18. Klasyfikacja firm wg wartości wskaźnika Z-score

19. Wieloczynnikowy model przewidywania bankructwa dla firm z rynków wschodzących E. Altmana - Model Emerging Market (EM) Score EM-score (Z”-score) E. Altmana pokazuje solidność struktury finansowej i metodą statystyczną pozwala ocenić zagrożenie bankructwem firmy. Jego wynikiem jest liczba będąca podstawą dla przydzielenia ratingu wg skali od AAA (najlepszy) do D (najgorszy). Wartość wskaźnika w przedziale EM-score = 6.56(X1) + 3.26(X2) + 6.72(X3) + 1.05(X4) + 3,25 gdzie: X1 = (Aktywa bieżące – Zobowiązania krótkoterminowe) / Aktywa X2 = Zatrzymany zysk z lat poprzednich / Aktywa X3 = EBIT / Aktywa X4 = Wartość księgowa kapitału własnego / Wartość księgowa zobowiązań ogółem

20. Średnie wartości wskaźników i przyporządkowane im pozycje ratingowe wg badań E. Altmana: Podział na strefy – zob. http://www.stockwatch.pl Uzyskany wynik w granicach 3,75 i niższy kwalifikują przedsiębiorstwo do strefy firm zagrożonych.

21. OCENA STANU EKONOMICZNO-FINANSOWEGO JAKO NARZĘDZIE OKREŚLANIA STOPY REFERENCYJNEJ DO DYSKONTOWANIA WYSOKOŚCI UDZIELONEJ POMOCY PUBLICZNEJ (INTENSYWNOŚCI POMOCY)

22. Podstawowe zasady • „Intensywność pomocy” oznacza kwotę pomocy wyrażoną jako odsetek kosztów kwalifikowalnych; • Do celów obliczania intensywności pomocy stosuje się kwoty przed potrąceniem podatku lub innych opłat. • Do celów obliczania intensywności pomocy wartość pomocy płatnej w kilku ratachnależy dyskontować na dzień jej przyznania. • Za datę przyznania pomocy należy uznać dzień, w którym beneficjent nabył prawo do otrzymana tej pomocy. • Jako stopę procentową stosowaną do dyskontowania należy stosować stopę referencyjną mającą zastosowanie w dniu przyznania pomocy zgodnie z komunikatem Komisji w sprawie zmiany metody usta­lania stóp referencyjnych i dyskontowych.

23. Obliczanie wartości pomocy publicznej udzielanej w formie dotacji (Rozp. RM z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach) § 4. EDB (ekwiwalent dotacji brutto), z zastrzeżeniem § 5 i 8, ustala się następująco: 1) dla dotacji — jest równy kwocie dotacji; § 5 ust. 1 wg obecnie obowiązującego brzmienia (po zmianach w 2006r.): „1. „W przypadku gdy pomoc jest rozłożona w czasie, w szczególności gdy pomoc jest udzielana w formie pożyczki lub kredytu preferencyjnego lub dotacjiprzekazywanej w transzach, przy obliczaniu EDB uwzględnia się zdyskontowaną kwotę tej pomocy.” Komentarz JS: przy dotacji płatnej jednorazowo przyjmuje się, że upływ czasu od dnia udzielenia pomocy nie jest zbyt długi (zwykle nie przekracza jednego roku), wobec czego nie ma potrzeby urealniania jej wartości przez dyskontowanie. Inaczej z reguły jest gdy dotacja jest płatna w kilku ratach. W pierwotnej wersji § 5. 1 rozp. RM brzmiał: „W przypadku gdy pomoc jest świadczona przez okres dłuższy niż rok, przy obliczaniu EDB uwzględnia się zdyskontowaną kwotę tej pomocy.” Aktualnie dotacja płatna jednorazowo, nawet gdyby termin tej płatności przekraczał okres roczny, nie podlega dyskontowaniu. Z kolei dotację płatną w ratach należy dyskontować nawet gdyby wszystkie raty przypadły w ciągu niepełnego roku czasu (wynika to z brzmienia stosownych przepisów).

24. Stopa referencyjna • Stopa referencyjna to stopa oprocentowania wykorzystywana do obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w takich formach jak: pożyczka, odroczenie terminu płatności, rozłożenie płatności na raty, jak również do dyskontowania pomocy. • W związku ze zmianą metody ustalania stóp referencyjnych i dyskontowych, ogłoszonej w Komunikacie Komisji w sprawie zmiany metody ustalania stóp referencyjnych i dyskontowych (2008/C 14/02), od dnia 1 lipca 2008 r. KE nie publikuje już stopy referencyjnej tylko tzw. stopę bazową, która stanowi podstawę do obliczenia stopy referencyjnej. • Stopę referencyjną, w zależności od zastosowania, ustala się poprzez dodanie do podanej stopy bazowej odpowiedniej marży określonej w Komunikacie KE. • Podstawą stopy bazowej są jednoroczne stopy rynku pieniężnego. Od dnia 1 lipca 2008 r. w Polsce obowiązuje stopa bazowa w wysokości 6,42%. • W przypadku stosowania stopy referencyjnej jako stopy dyskontowej (stopy zwrotu pomocy) do stopy bazowej należy dodać marżę 100 punktów bazowych. W chwili obecnej stopa dyskontowa będzie wynosić zatem 7,42% (zwiększenie stopy bazowej w wysokości 6,42% o 1 pkt %).

25. Stopa referencyjna dla poszczególnych przedsiębiorców • Zgodnie ze wskazówkami KE, pomoc publiczna, której wielkość obliczana jest z zastosowaniem stopy referencyjnej, traktowana jest jak „kredyt” udzielany przedsiębiorcy przez podmiot udzielający pomocy (jeśli przedsiębiorca nie otrzymałby pomocy publicznej, musiałby zaciągnąć kredyt na rynku, w wysokości odpowiadającej otrzymanej pomocy publicznej). • Wartość udzielonej pomocy powinna być więc obliczana przez podmiot udzielający pomocy przy zastosowaniu podobnych metod, jakie stosuje bank przy wyliczaniu wartości udzielanego kredytu. • Stopę referencyjną dla poszczególnych przedsiębiorców uzyskuje się poprzez zsumowanie stopy bazowej (6,42%) i właściwej dla przedsiębiorcy marży, kształtującej się od 0,6 p.p 10 p.p. • Ponieważ wysokość przyjętej stopy referencyjnej będzie mieć wpływ na wielkość udzielonej pomocy, powinna być ona należycie uzasadniona.

26. Kryteria ustalania wysokości marży Wysokość marży, wyrażonej w punktach bazowych, ustalana jest w oparciu o dwa kryteria: • tzw. rating, który może być ustalony w oparciu o ocenę sytuacji ekonomiczno-finansową przedsiębiorcy oraz • poziom zabezpieczeń związanych z udzieleniem pomocy w formie kredytowej.

27. Ustalanie kondycji ekonomiczno-finansowej (ratingu) • Podmioty udzielające pomocy, w chwili podjęcia decyzji o zamiarze udzielenia pomocy powinny dokonać indywidualnej oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorcy. • Na podstawie tej oceny podmioty udzielające pomocy zaszeregowują przedsiębiorcę do określonej kategorii ratingowej (AAA-A, BBB, BB, B, CCC lub niższa kategoria). • Dokonanie przyporządkowania do określonej kategorii powinno być dokonywane w oparciu o analizę wskaźnikową • Szczegółowość analizy powinna być dostosowana do wielkości przedsiębiorcy i formy prowadzonej działalność (prowadzenie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną, spółkę cywilną, spółkę z o. o., spółkę akcyjną i inne). • Dla oceny przedsiębiorców, którzy nie są zobowiązani do prowadzenia tzw. pełnej rachunkowości, podmioty udzielające pomocy powinny oprzeć się na informacjach wynikających z obowiązujących dla tych przedsiębiorców zasad prowadzenia rachunkowości. • Zgodnie z ww. Komunikatem KE, dla nowoutworzonych przedsiębiorców, nie posiadających historii kredytowej, poziom zastosowanej marży nie może być niższy niż 400 p.b. • W przypadku przedsiębiorców zależnych, marża nie może być niższa niż marża, która zostałaby zastosowana w przypadku spółki dominującej (np. spółki-matki).

28. Kategorie ratingowe: • kategoria AAA-A (bardzo dobra kondycja ekonomiczno-finansowa); • kategoria BBB (dobra); • kategoria BB (zadowalająca); • kategoria B (niska); • kategoria CCC i poniżej (zła/trudności finansowe) - Przedsiębiorcy z tej kategorii nie kwalifikują się do otrzymania pomocy np. de minimis, a kwalifikują się do otrzymania pomocy na restrukturyzację

29. Określanie poziomu zabezpieczeń. • Podmioty udzielające pomocy powinny dokonać także indywidualnej oceny ryzyka niewywiązania się przedsiębiorcy z systemu ratalnego i możliwość odzyskania zaległych zobowiązań. • Kategoria „poziomu zabezpieczeń” odnosi się do oceny skuteczności zabezpieczeń ustanowionych w związku z udzielanym „kredytem” w formie pomocy publicznej. • Komunikat Komisji wyróżnił 3 poziomy zabezpieczeń: wysoki poziom zabezpieczeń, standardowy poziom zabezpieczenia, niski poziom zabezpieczeń. • Im niższa jest ocena poziomu zabezpieczeń tym wyższa jest wymagana marża rekompensująca ryzyko. • Ocena poziomu zabezpieczenia uzależniona będzie głównie od ustanowienia formalnego instrumentu zabezpieczenia majątku na poczet spłaty zobowiązań oraz wysokości, na jaką zabezpieczenia te zostały ustanowione w stosunku do wysokości zobowiązań. Skuteczność zabezpieczenia hipotecznego jest z reguły wyższa niż wynikająca np. z poręczenia wekslowego.

30. Przeliczanie nominalnych kwot planowanej dotacji na jej wartości zaktualizowane oraz dopasowywanie nominalnego poziomu dofinansowania ze środków publicznych do maksymalnej intensywności pomocy ‘